قاسم قندهاری - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب دانشگاه زابل

سالهاست همراه با افزایش تقاضای مصرف آب سد سازی به عنوان یک راه حل تامین اب مورد توجه قرار گرفته است. رشد جمعیت باعث مطالبه بیشتر اب ، غذا و انرژی شده و نتیجه ان توسعه صنایع و فعالیت های کشاورزی بوده و این فرایند در نهایت منجر به توسعه و تولید آلوده کننده های مختلف می شود. تغییر کیفیت اب مخازن سدها به عواملی چون : رسوب گذاری - لایه بندی حرارتی - مغذی شدن - افزایش املاح محلول - ایجاد طعم و بوی نامطبوع و تشدید آلودگی میکروبی بستگی دارد. آلودگی زیست محیطی یکی از چالشهای بزرگ دنیاری امروز است که از مهم ترین الوده کننده ها می توان به فلزات سنگین اشاره کرد. بررسی رسوبات و ذرات معلق رودخانه ای به عنوان جاذب ای طبیعی در فرایند خود پالایی رودخانه و بررسی رسوبات مخازن سدها باری تعیین غلظت فلزات سنگین ته نشین شده با رسوبات بطور وسیعی مورد استقبال قرار گرفته است. آنالیز فلزات سنگین در نمونه رسوبات به تفسیر کیفیت اب کمک می کند که تعیین و نوع آلودگی این فلزات یک هدف اصلی در تحقیقات زیست محیطی بشمار می رود. تجزیه و تحلیل فلزات سنگین در رسوبات ، تشخیص کیفیت اب رو به وخامت و اطلاعات مربوط به سایت های بحرانی سیستم را فراهم می کند. به دلیل تفاوت دمای بین فصول مختلف سال در بسیاری از سدها لایه بندی حرارتی قابل پیش بینی است. لایه بندی در اواخر بهار و طی تایستان در مخازن عمیق (عمق بیش از 10 متر) شکل می گیرد که معمولا سه لایه با میانگین های حرارتی مختلف(رولایه- میان لایه- زیر لایه) ایجاد می شود که تاثیر چشمگیری روی غلظت اکیسژن محلول دارد. تغذیه گرایی فرایندی طبیعی است که طی ان دریاچه ها و مخازن سدها به تدریج در اثر ورود نوترینتها(ازت و فسفر) حاصلخیز می شوند. در مدیریت کیفیت اب مخازن و دریاچه ها مهمترین مرحله مربوط به کاهش سرعت تغذیه گرایی حداقل تا سرعت طبیعی ان است که معمولا از طریق کنترل میزان فسفر انجام می گیرد. عدم توجه به میزان املاح محلول در اب مخزن باعث لایه بندی نمک می شود که رد پاره ای از طرحها بدلیل تشدید این مسئله بهره برداری از آب مخزن غیر ممکن و اقتصادی می گردد. همچنین ایجاد طعم و بوی نامطبوع و آلودگی میکروبی در برخی از سدها قابل پیش بینی است. در این مقاله به تاثیر عوامل ذکر شده بر کیفیت اب مخازن اشاره شده است.

تغییر کیفیت اب ، غلظت فلزات سنگین در رسوبات ، لایه بندی حرارتی ، مغذی شدن ، املاح محلول ، آلودگی میکروبی ، طعم و بوی نامطبوع