محمد عسگری - دانشجوی دکتری علوم زیستی جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
محسن جوانمیری پور - دانش آموخته دکتری جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
وحید اعتماد - دانشیار، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

بررسی نقش های بوم شناختی جانورانی که در جنگل زیست دارند همواره به عنوان حلقه ی گمشده در مطالعات مربوط به علوم و بوم شناسی جنگل به حساب می آید. هدف مطالعه حاضر بررسی نقش های بوم شناختی و اجتماعی- اقتصادی خرس قهوه ای (Ursus arctos syriacus) در جنگل های شمال ایران است. این مطالعه با استفاده از اسناد کتابخانه ای که شامل کتب مربوط به بوم شناسی جنگل، جنگل شناسی، علوم حیات وحش، تاریخی، مردم شناسی، جامعه شناسی محیط زیست، حقوق و قوانین منابع طبیعی و شرح حال نویسی و همچنین مرور تحقیقات و منابع شامل مقالات و گزارش های مرتبط، کاوش و جست و جو در فضای مجازی و کسب اطلاعات مرتبط، همراه با انجام مصاحبه ساختار نیافته صورت گرفت. مصاحبه ی ساختار نیافته با روش تحلیل محتوای کیفی با کارشناسان حوزه ی بوم شناسی جنگل و حیات وحش و افرادی از جوامع بومی- محلی که با خرس قهوه ای تعارض دارند نظیر باغداران، زنبورداران و دامداران صورت گرفت. از طریق آزاد گذاردن اطلاع رسانان به طوری که بتوانند موضوع را کاملا آزادانه از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داده و آنان به هر طریقی که تمایل داشته باشند در مورد نقش های بوم شناختی و اجتماعی- اقتصادی خرس قهوه ای در جنگل های شمال ایران نظر دهند. اسناد مطالعه شده نشان می دهد که از نظر بیولوژیک خرس قهوه ای در کنترل جمعیت حشرات، بی مهرگان و مهره داران کوچک، تسهیل تجزیه و پوسیدگی خشک دارهای جنگلی، انجام هرس طبیعی، تسریع زادآوری طبیعی درختان جنگلی،ایفای نقش رفته گر با لاشه خواری در جنگل و کاهش احتمال آتش سوزی در جنگل تاثیر دارد. از نظر اجتماعی-اقتصادی نیز به فعالیت های معیشتی از قبیل زنبورداری، باغداری و دامداری خساراتی را وارد می سازد و از این طریق باعث ایجاد برخی باورها در مورد این حیوان شده است. آگاهی نقش های بوم شناختی جانوران جنگلی نظیر خرس قهوه ای در جابجایی و استقرار بذور درختان جنگلی، حاصلخیزی خاک، رفته گر طبیعت و غیره منتهی به شناخت و آگاهی تصمیم گیران و جوامع بومی از جانوران شده و در نتیجه در حفاظت از حیات وحش کمک قابل توجهی می کند.

باورها، بوم شناسی، جنگل، خرس، تعارض