معین هادی - دانشجو/ دانشگاه تبریز
ابوالفضل مجنونی هریس - عضوهیات علمی
رضا دلیرحسن نیا - عضو هیئت علمی / دانشگاه تبریز

بارندگی سالانه یکی از عوامل مهم موفقیت در زراعت دیم است. به طور کلی مناطقی که دارای آب و هوای سرد و معتدل بوده و مقدار بارندگی سالیانه بیش از ۳۰۰ میلی­متر باشد برای زراعت گندم به صورت دیم مساعد خواهد بود، این در حالی است که متوسط بارندگی شهرستان تبریز در ۳۰ سال اخیر ۵/۲۴۸ میلی­متر بوده است. در تحقیق حاضر امکان کشت گندم دیم در دشت تبریز با توجه به دو عامل بارش و دما بررسی شد. برای انجام این پژوهش  از داده­های آماری ۳۰ سال ( ۱۹۸۵ تا ۲۰۱۵) استفاده گردید. دوره مورد مطالعه به ۶ بازه زمانی ۵ ساله تقسیم شد و احتمال موفقیت کشت گندم در شرایط دیم بررسی گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، انجام آبیاری تکمیلی در منطقه مورد مطالعه ضروری می­باشد. به منظور تعیین زمان مناسب برای آبیاری تکمیلی نیز مقادیر بارش پاییزه و بارش بهاره محاسبه و با مقادیر مورد نیاز مقایسه شد. در نهایت با بررسی مراحل حساس گندم نسبت به تنش آبی و مقایسه آن با میزان بارش­های فصلی، زمان مناسب انجام آبیاری تکمیلی در مرحله پر شدن دانه یعنی خرداد ماه تعیین شد. در ۲۹ سال بارش خرداد کمتر از حداقل مقدار مورد نیاز بوده است. ضمن این­که با مدیریت دقیق زمان کاشت می­توان از بارش­های پاییزه نیز به نحو مطلوب استفاده کرد؛ به طوری که در ۸/۳ سال از هر دوره ۵ ساله مقادیر بارش پاییزه مطلوب بوده است. برای محاسبه تاریخ رسیدن به مراحل مختلف رشد گندم از شاخص درجه – روز - رشد (GDD) استفاده شد. با توجه به اهمیت دما در فرآیند رشد گندم دیم، از نظر دمایی نیز شرایط در مراحل مختلف فنولوژیکی گندم در منطقه بررسی و نتایج با مقادیر مطلوب مقایسه شد.

آبیاری تکمیلی, بارندگی, تنش آبی, گندم دیم