صلاح الدین قادری - دانشگاه آزاد اسلامی پیرانشهر
هیرو محمدی

قرعه که در لغت به معنای سهم و نصیب است و برای رفع خصومت وتعیین حق ورفع سرگردانی مکلف درشبههموضوعی در مواردی که قانون اجازه داده به ان متوسل شوند به کارمی رود.قرعه یکی از قواعد فقه اسلامیاست که از زمان بسیار زیادی برای حل مشکلات و دعاوی کاربرد داشته است و امروزه در ابعاد وسیعی گسترشیافته است. قاعده قرعه در مواردی که مجهول و مشتبهه باشند و هیچ گونه راهی برای رسیدن به حقیقتوجود نداشته باشد و تمام راه ها بسته شده باشند و کارد به استخوان رسیده باشد به کار می رود. درقرعهجایی برای احتیاط وجود ندارد و اگرهم احتیاط داشته باشد موجب عسر وحرج می شود. قاعده قرعه فقط درمواردی که مختص به شبهه های موضوعیه است به کار می رود و برای شبهات حکمیه جاری نمی شود. قاعدهقرعه به روش های مختلفی قابل اجرا است و کیفیت و روش خاصی ندارد . در قاعده قرعه در هر موردی کهمجهول وجود داشته باشد به کار می رود، و احتمال خطا درآن وجود ندارد چون قرعه حکم خداوند است ،و در چیزی که خداوند حکم کند خطا در آن وجود ندارد.در قرعه پنج قسم «مجهول ، مشتبهه، مشکل،ملتبس و معضل» وجود دارد. طبق دو ماده «۱۵۷ و ۵۹۸» قانون مدنی قرعه جزء اماره است،چون مفید ظن است مستندات قانونی و قرآنی برای قاعده قرعه وجود دارد و علاوه بر آن اجماع علماء را به همراه دارد و عمل بهمقتضای آن یک حکم عقلایی است. قاعده قرعه بیشتر در فقه امامیه و ائمه معصومین (ع) و اصحاب اناناستفاده می شود،ولی در فقه اهل سنت به صورت بسیار محدودی از قاعده قرعه استفاده می شود.

قرعه، مجهول ، مشکل، فقه ، عسر و حرج