مهدی رحمتی - دانشگاه تبریز
محمد رضا نیشابوری - دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - دانشگاه تبریز
ولی فیضی اصل - موسسه تحقیقات دیم کشور (مراغه) بخش تحقیقات مدیریت منابع

به منظور بررسی اثرات تناوبهای زراعی مختلف بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و عملکرد گندم دیم، سه مکاندر سریهای خاک سهند، رجل آباد و داراب منطقه مراغه- هشترود انتخاب گردید. در هر یک از این مکانها چهاربه مدت (T و گندم- آیش( ۴ (T گندم- آیش- گندم- گندم-گندم ( ۳ ،(T گندم- نخود ( ۲ ،(T سیستم تناوبی کشت ممتد گندم ( ۱۱۳۸۲ ) اعمال شد. در خرداد ماه سال ۱۳۸۷ نمونههای دست خورده و دست نخورده خاک از - پنج سال زراعی ( ۱۳۸۷۲۰ سانتیمتری تهیه گردید. در این نمونهها، تعدادی از خصوصیات - ۱۰ و ۴۰ -۲۰ ،۰- تمامی تیمارها در سه عمق ۱۰قابل استفاده و Zn و Cu ،Mn ،Fe ،K ،P و CEC ،OC ،CCE ،EC ،pH ،Db ،WAS ، KS ، فیزیکی و شیمیایی خاک (بافتو (GS و ۸۷ GS۵۴ ،GS۳۲ ،GS نیتروژن کل) اندازه گیری شد. همچنین رطوبت خاک در چهار مرحله از دوره رشد گندم ( ۲۱۲/۰۱ ) و cm hr-۱) T و ۳ T در تیمارهای ۱ KS عملکرد بیولوژیکی در اواخر خرداد ماه اندازهگیری شد. کمترین مقدار۴/۸ ) و کمترین mg Kg- ۵/۲۷ ) بدست آمد. بیشترین ( ۱ cm hr-۱) T ۴/۸۹ ) و ۴ cm hr-۱) T بیشترین مقدار آن در تیمارهای ۲به طور معنی T و ۳ T حاصل شد که با تیمارهای ۲ T و ۱ T ۳/۹ ) مقدار آهن قابل استفاده به ترتیب در تیمارهای ۴ mg Kg-۱)(p< ۰/ به دست آمد که به طور معنیداری ( ۰۵ T ۷۱/۶% ) در تیمار ۴ ) WAS اختلاف داشتند. بیشترین مقدار (p<۰/ داری ( ۰۵(p< ۰/ ۱/۱۵ ) به طور معنیداری ( ۰۵ g cm-۳) T ۱/۱۶ ) و ۴ g cm-۳) T در تیمارهای ۲ Db . با تیمارهای دیگر اختلاف نشان دادT ۱/۲۹ ) کاهش نشان داد. مقدار بیوماس گیاهی در تیمارهای ۲ g cm-۳) T ۱/۲۹ ) و ۳ g cm-۳) T در مقایسه با تیمارهای ۱۱/۵۷ ) متفاوت t ha-۱) T ۱/۵۰ ) و ۳ t ha-۱) T با تیمارهای ۱ (p<۰/ ۳/۰۵ ) به طور معنیداری ( ۰۵ t ha-۱) T ۳/۱۰ ) و ۴ t ha-۱)بود. در دیگر خصوصیات اندازهگیری شده و رطوبت خاک اختلاف معنیداری بین تیمارها مشاهده نشد. بر اساس نتایجحاصله، کشت ممتد گندم به جای تناوب گندم- نخود یا گندم- آیش، ریسک پس روی اراضی و به خصوصدر طولانیمدت زوال کیفیت خاک را به همراه خواهد داشت.

بیوماس گیاهی, پایداری خاکدانه, تناوب زراعی, کیفیت خاک, هدایت هیدرولیکی