حمید کاریاب - Department of Environmental Health Engineering, Social Determinants of Health Research Center, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
محمد مهدی امام جمعه - Department of Environmental Health Engineering, Social Determinants of Health Research Center, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
شیدا ذکریایی - Department of Environmental Health Engineering, Faculty of Health, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran

زمینه و هدف: پسماند تولیدی در تصفیه ­خانه ­های فاضلاب صنعتی به دلیل حضور فلزات سنگین در زمره پسماند­های ویژه طبقه­ بندی می ­گردد و مواجهه با آنها می ­تواند موجب اثرات سوء سلامتی و محیط زیستی شود. هدف مطالعه حاضر شناسایی پسماندهای ویژه و ارزیابی ریسک مرتبط با حضور فلزات سنگین در لجن تصفیه ­خانه فاضلاب یک شهر صنعتی بود. روش بررسی: شناسایی پسماندها­ با استفاده از چک­ لیست­ و طبقه­ بندی آنها مطابق رهنمود کنوانسیون بازل انجام شد. استخراج فلزات سنگین با اسیدشویی و آنالیز با دستگاه جذب اتمی صورت پذیرفت. ارزیابی ریسک اکولوژیکی با تعیین شاخص ­های زمین ­انباشتگی و پتانسیل ریسک محیطی انجام شد. ارزیابی ریسک سلامتی با برآورد نسبت مخاطره و خطر سرطان اضافی در کل عمر انجام پذیرفت.  یافته ها: بیشترین میزان تولید پسماند ویژه به لجن با مقدار kg/month ۳۹۰۰/۰ اختصاص داشت. کروم با غلظت mg/kg ۵۲/۱۵±۹۵/۸۹ در بالاترین غلظت شناسایی شد. سطح آلودگی کروم و نیکل در محدوده پایین و کادمیوم بسیار شدید ارزیابی شد. ریسک اکولوژیکی سرب در محدوده قابل­ توجه و ریسک خیلی ­زیاد برای کادمیوم برآورد شد. نسبت مخاطره منتسب به مواجهه با فلزات سنگین کمتر از ۱ و ریسک سرطانزایی مواجهه تنفسی و پوستی با فلزات سنگین، کمتر از حد خطر قابل پذیرش WHO برآورد شد.  نتیجه­ گیری: یافته مطالعه نشان داد بیشترین میزان پسماندهای ویژه در تصفیه­ خانه فاضلاب یک شهر صنعتی به لجن اختصاص دارد. اگرچه غلظت فلزات سنگین کمتر از حدود مجاز بود، لجن تولید شده در تصفیه ­خانه ریسک اکولوژیکی بالایی داشت. بنابراین انباشت و انتقال لجن باید با رعایت ملاحظات محیطی و منطبق با مفاد کنوانسیون بازل صورت پذیرد.

Wastewater treatment plant sludge, Solid waste, Heavy metals, Basel convention, Ecological and health risk assessment, لجن تصفیه خانه فاضلاب, پسماند, فلزات سنگین, کنوانسیون بازل, ارزیابی ریسک اکولوژیکی و سلامت