محسن سوهانیان حقیقی - کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
مجید فولادیان - عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
حسین اکبری - عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

براساس آمارها، پژوهش ها و نظرسنجی های متعدد، در کشور ایران میزان قانونشکنی و قانونگریزی زیاد است. در این پژوهش در صدد شناسایی و تبیین عوامل موثر بر قانون شکنی و قانون گریزی در بین استان های ایران هستیم. چارچوب نظری پژوهش براساس نظریه های کج رفتاری و توسعه اجتماعی است؛ براین اساس، عوامل تبیینکننده قانونگریزی و قانون شکنی به دو دسته عوامل نگرشی و عوامل ساختاری تقسیمبندی شدند. سپس، از تابع رفتار چلبی برای شناسایی و تبیین ترکیبهایی از عوامل موثر بر قانونگریزی و قانونشکنی در بین استان های ایران استفاده شده است؛ بنابراین، رویکرد این پژوهش تحلیل تطبیقی-فازی  و تکنیک جمع آوری داده ها به دلیل وسعت موضوعی و نظری پژوهش، تحلیل داده های موجود (ثانویه) است. براساس نتایج، با بررسی شروط علی موثر بر قانون گریزی در کل استان های کشور، دو مسیر (ترکیب) منجر به قانون گریزی مشاهده شد. در مسیر اول، چهار شرط گرایش به نظم کم، سردرگمی اجتماعی، میزان سواد و بیکاری در ترکیب با یکدیگر به قانونگریزی منجر شدند، اما مسیر دوم از ترکیب پنج شرط احساس عدالت کم، گرایش به نظم کم، سردرگمی اجتماعی، سواد و شهرنشینی شکل گرفته است. همچنین، ضریب سازگاری کل در این دو مسیر علی برابر با ۹۵/۰ بود. این میزان سازگاری همراه با شاخص پوشش برابر با ۵۹/۰ بیانگر اهمیت نظری و تجربی این دو مسیر است.

تحلیل تطبیقی, توسعه اجتماعی, قانون شکنی, قانون گریزی, کج رفتاری, منطق فازی