کوروش پرویز - استاد دانشگاه صنعت نفت.
عبدالرضا اصلاح - نوه ی محمدرضا دریسی (اصلاح).

در روز 28 ژوئیه 1914 م ( 6 مرداد 1293 ه.ش) با اعلان جنگ امپراتورى اتریش- مجارستان به کشور صربستان و سپس ورود کشورهاى روسیه، آلمان، فرانسه و بریتانیا، جنگ نخست جهانى در قاره ى اروپا شروع شد و بعدها آتش خانمانسوز آن بخش هاى عظیمى از جهان را فراگرفت. ایران که به دلیل موقعیت استراتژیک سیاسى و اقتصادى مورد توجه ویژه ى کشورهاى استعمارگر بود، با وجود اعلام بى طرفى در این جنگ، از آتش جهانگیر آن دور نماند و تنهاچند ماه پس از آغاز جنگ از شمال توسط روسیه و از جنوب توسط بریتانیا اشغال شد. انگلیسى ها از چندین سال قبل از آن نیز به دلیل اکتشافات نفتى و منابع سرشارى که درجنوب ایران کشف شده بود، در صدد بودند موقعیت نظامى خود را در این منطقه استحکام بخشند و در زمان انقلاب مشروطه چندین بار به بهانه ى حمایت از حکومت محمد على شاه و سرکوب مشروطه خواهان جنوب به بوشهر و شهرهاى اطراف آن حمله کرده بودند. اما آغاز جنگ جهانى که تنها 8 روز بعد از تاج گذارى احمدشاه، آخرین پادشاه قاجار اتفاق افتاده بود، بهانه اى مناسب براى حضور مستحکم و دایمى این کشور استعمارگر در ایران بود و بدین ترتیب در نیمه شب 8 اوت 1915 م ( 16 مرداد 1294 ه.ش) بوشهر رسماً به اشغال انگلیسى هادر آمد و آنان به هدف اشغال دیگر شهرهاى جنوبى به ویژه شیراز شروع به سرکوب مبارزان محلى و حرکت هاى ضد استعمارى کردند. مردم مسلمان و شجاع فارس و بوشهر که در دهه هاى پیش از آن نیز به رهبرى مبارزانمشهورى چون آیت الله علم الهدى اهرمى، رییس على دلوارى ، ناصر دیوان کازرونى و ... در جبهه ى داخلى علیه استبداد قاجارى و در جبهه ى خارجى علیه نیروهاى استعمارى مشغول مبارزهبودند، پس از اشغال بوشهر مبارزات خود را وارد مرحله ى تازه اى کرده، ضربات مهلکى را به نیروهاى اشغالگر وارد آوردند. شهادت رییس على دلوارى که از پشت سر، توسط یکى از یاران خائن خود مورد هدف قرارگرفت، ضایعه ى جبران ناپذیرى بر پیکر مقاومت وارد آورد، اما وجود دلیرانى که تا آخرین نفس خود در برابر دشمن ایستادند و جان خود را فداى میهن کردند باعث شد که بریتانیا هرگز نتواندآرزوى دیرینه ى خود را که اشغال فارس و خوزستان بود، تحقق بخشد. نقطه ی قوت و اثربخش مبارزات مردمى جنوب ایران در طول قرن هاى متمادى وجود فرماندهان شجاع و غیور و هم چنین ایمان مردم به فتواى مراجع دینى بود که به عنوان دو نقطه ى اتکاء و دو پایه ى مستحکم در تمامى پژوهش هایى که در این زمینه انجام شده، مطرح گردیده اند. اما نکته ى حایز اهمیتى که در این میان به طور گسترده به آن پرداخته نشده، حضور شکلى دیگر از مبارزه است که به حقیقت مى تواند در کنار دو پایه ى مطرح شده ى فوق به عنوان پایه ى سوم و قوام بخش حرکات مردمى و مبارزات وسیع ضد استعمارى و ضد استبدادى مطرح شود