مصطفی ندیم - عضو هیات علمی دانشگاه شیراز

یکى از پیامدهاى جنگ هاى بزرگ در طول تاریخ، شیوع بیمارى هاى واگیردار و در پى آن افزایش تلفات بوده است. در شرایط معمولى، مهار و کنترل بیمارى هاى واگیردار با تمام مشکلات، انجام شدنى است اما در زمان جنگ موضوع بسیار متفاوت است. تدفین کشته گانو درمان مجروحان خود به زمان، توانایى و بیش از همه دارو و متخصصین زیادى نیاز دارد. در این شرایط شیوع یک بیمارى موجب افزایش شدید تلفات انسانى مى گردد. در سال 1918 م،سال پایانى جنگ جهانى اول و درست در زمانى که نبرد مبارزان ایرانى در جنوب به ویژه آزادى خواهان کازرونى و قشقایى با استعمار انگلیس به اوج خود رسیده بود و هر لحظه طنینپیروزى نوید بخش بود، شیوع بیمارى آنفولانزا در بین قشقایى ها موجب مرگ تعداد زیادى از آن ها، عقب نشینى بدون شکست از جبهه نبرد و سرگردانى نیروهاى مبارز شد. شیوع این بیمارىدر چند نوبت در منطقه ى فیروزآباد، فراشبند و حتى آباده پیروزى افتخار آمیز ایرانیان را به شکستى اجبارى تبدیل کرد. این بیمارى بر نیروهاى انگلیسى نیز ضربه زد و تعدادى از سربازان انگلیسى کشته شدند اما مجهز بودن انگلیسى ها به داروهاى مورد نیاز و داشتن پزشک، این تلفات را کمتر کرد، بر عکس همین کمبودها در بین ایرانیان، تلفات زیادى بر جاى گذاشت و نتیجه ىمبارزات را تغییر داد. اگر چه خیانت برخى سرداران ایرانى در تغییر موضع نبردها تأثیر گذارد اما آن چه براى مبارزان ایرانى و از جمله سردار قشقایى غیر قابل مهار بود، بیمارى آنفولانزا بود و بهواقع بیشترین ضربه در این موقعیت از همین بیمارى وارد شد. در این مقاله ضمن توجه به سیر حوادث جنگ، نقش شیوع بیمارى آنفولانزا در تغییر روند پیروزى ایرانیان علیه انگلیسى ها را مورد بررسى و تحلیل قرار مى دهیم.فارس به ویژه شیراز در عهد مشروطیت، شرایط و اوضاع نابسامان و بسیار آشفته اى داشت. درگیرى بین طرفداران و مخالفان مشروطه در شیراز، مداخلات سیاسى انگلیسى ها به بهانه ىحفظ امنیت راه هاى تجارى، استقرار ژاندارمرى تحت نظر سوئدى ها و اشکالات ناشى از آن و بیش از همه درگیرى دو گروه مقتدر ایلاتى در فارس یعنى قشقایى و خمسه، شرایط ایجاد شده ( در فارس را بسیار دشوار ساخته بود.(شفیعى