ابوالقاسم شهریاری - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
سیدحسین اطهری - دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محسن خلیلی - استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
مهدی نجف زاده - دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چرایی شکل گیری کودتای ۱۲۹۹ پرسش اصلی این پژوهش است که برای پاسخ بدان با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی متعارف و انتخاب نظریه کارکردگرایی ساختاری بعنوان چارچوب نظری، سفرنامه ها و خاطرات نگارش شده در انتهای قرن ۱۳ شمسی مورد بررسی قرار گرفته و این فرضیه مطرح شد که فقدان کارکرد ابعاد چهارگانه نظام اجتماعی ایران و تاثیر محیط خارجی، تمایل به ایجاد ساختار اجتماعی جدید در ایران را ایجاد نمود. نتیجه بررسی حاکی از آن است که عدم انطباق کارکردی و اختلالات متعدد در تمامی ابعاد نظام اجتماعی ایران، میراث قاجاریان از آشوب دائمی قرن ۱۲ بوده که تلاش های صورت گرفته جهت رفع آنان بدون نتیجه بود. به همین دلیل تغییر شیوه حکمرانی به سلطنت مشروطه بعنوان راه حل این ناکارآمدی مطرح و به انجام رسید. لیکن استمرار و تعمیق ناکارآمدی سلطنت مشروطه این موضوع را نمایان ساخت که جهت رفع اختلالات کارکردی موجود، لازم است دستگاه دیوانی متمرکز و مقتدری تشکیل گردد که با گسترش به تمام سرزمین، به رفع معضلات اقدام نماید. از این رهگذر، ایده استبداد منور شکل گرفته و کودتای ۱۲۹۹ آغازی بر استقرار شیوه حکمرانی نوین در ایران بود.

کودتای ۱۲۹۹, استبداد منور, سلطنت مشروطه, کارکردگرایی, قاجاریه