مهناز حسین زاده - استادیار مدیریت صنعتی تحقیق در عملیات، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمدرضا مهرگان - استاد مدیریت صنعتی تحقیق در عملیات، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مجتبی امیری - دانشیار مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران

در این مقاله بنیان­های روش­شناختی مکاتب مختلف تحقیق در عملیات سخت، نرم و رهایی­بخش بررسی می‎شود. بدین ­منظور نخست با بررسی دقیق متون تحقیق در عملیات، گزاره­های مربوط به هر مکتب استخراج شد و در مرحله بعد، گزاره­های کلی مکاتب روش‎شناختی به‎عنوان مقدمه کبری در قالب یک قیاس حملی شکل اول (حد وسط در صغری محمول و در کبری موضوع) قرار گرفت و گزاره­های استنباطی از متون تحقیق در عملیات به‎عنوان مقدمات صغری در نظر گرفته شدند. سپس به‎صورت قیاسی مبنای روش‎شناختی گزاره صغری مد نظر از گزاره کبری استنتاج شد. نتایج استنتاج نشان داد به‎طور کلی تحقیق در عملیات، سخت ریشه در بنیان روش­شناختی پوزیتیویستی، تحقیق در عملیات نرم ریشه در بنیان روش­شناختی تفسیرگرایی و تحقیق در عملیات رهایی­بخش ریشه در مفاهیم نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت دارد. بنا بر نظر ‎هابر ماس با توجه به این ­که هر مکتب روش­شناختی در فلسفه علم برای پاسخ به مسئله خاصی مناسب است، تعیین مبانی روش­شناختی رویکردهای مختلف تحقیق در عملیات، به محققان حوزه­­های تصمیم­گیری و مدیریت کمک می­کند تا در هر مرحله­ از تصمیم­گیری بتوانند روش­شناسی تحقیق در عملیات متناسب با ویژگی­های هر موقعیت مسئله را استنباط کنند.

بنیان های روش شناختی, تحقیق در عملیات سخت, قیاس حملی, نرم و رهایی‎بخش