مسلم لاله زاری - . دانشجوی دکتری رشته تفسیر تطبیقی، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، moslem_lalehzari@yahoo.com.
جواد پور روستایی - . استاد یار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد،pourroustaee@yazd.ac.ir.
محمد رضا شایق - . استاد یار، گروه فقه و حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد،shayegh.mr@yazd.ac.ir

تفسیر درست آیات قرآن به ویژه آیات دارای معانی متشابه، متوقف بر به کارگیری فنون و دانش های گوناگونی است که در این میان توجه به بلاغت همواره مدنظر مفسران است. حال سوال اساسی آن است که تفاوت دو رویکرد تاویلی و ظاهرگرایی در نقش دهی به دانش بلاغت و فنون آن در فهم مراد خداوند به ویژه در آیات موهم جسمانیت چیست و تحلیل آن کدام است؟ رهیافت این پژوهش که بر پایه مطالعات کتابخانه ای، به توصیف و تحلیل رویکرد مفسران در آیات موهم تجسیم و حرکت پرداخته، این است که در تبیین این دسته از آیات، مفسران تاویلی و ظاهرگرا به دو گونه عمل نموده و هریک در جهت تبیین و توجیه دیدگاه خود در تفسیر آیات، به ویژه آیات موهم جسمانیت، به بلاغت و به ویژه مجاز نقش سپاری کرده اند و در ادامه، توجه یا بی توجهی به فن مجاز به عنوان رکنی از اصول و قواعد بلاغی، منتهی به دو رویکرد تاویلی و ظاهرگرایی در تفسیر آیات شده است. دیگر آن که تعدد نظریات ادبی مفسران موافق تاویل، ناشی از برداشت متفاوت تفسیری آنان از این آیات نیست؛ بلکه تنوع اصول و قواعد بلاغی حاصل از آراء ادبی مفسران، یکی از مباحثی است که برای دوری از جسمانیت خداوند به آن استدلال شده است.

بلاغت, مجاز, آیات موهم جسمانیت خدا, مفسران ظاهرگرا, مفسران تاویل گرا