زهرا مقبلی - دانشگاه یاسوج
حمیدرضا اولیایی - دانشگاه یاسوج
صالح سنجری - دانشگاه جیرفت
ابراهیم ادهمی - دانشگاه یاسوج

جهت افزایش بهره­وری از خاک در کشاورزی پایدار، آگاهی از ویژگی­های مختلف آن ضروری می­باشد. پژوهش حاضر به منظور مطالعه نحوه تشکیل، طبقه­بندی، کانی­شناسی و میکرومورفولوژی خاک­های منطقه فاریاب در استان کرمان با رژیم رطوبتی و حرارتی اریدیک و هایپرترمیک، در سطوح ژئومورفیک مختلف انجام گرفت. اشکال اراضی منطقه شامل مخروط­افکنه، دشت رسوبی، اراضی پست و تپه در منطقه بودند. بر روی هر واحد ژئومورفیک، یک یا چند خاک­رخ حفر، تشریح و نمونه­برداری شدند. نمونه­های خاک تحت آزمایش­های معمول قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با حرکت از واحدهای تپه و مخروط افکنه به سمت واحدهای پایین­دست، بافت خاک سنگین­تر، ظرفیت تبادل کاتیونی، ماده آلی، کربنات کلسیم معادل، هدایت الکتریکی، پ­هاش، نسبت سدیم جذبی، بیشتر و میزان گچ کمتر گردید. زیرگروه جدید Calcic Natrigypsids برای افزودن به تاکسونومی پیشنهاد می­شود. کانی­های رسی شامل ایلیت، پالیگورسکیت، کلریت، اسمکتیت، کائولینیت، ورمی­کولیت و کوارتز می­باشند. بیشترین میزان پالیگورسکیت در افق­های تجمعی گچ در واحدهای تپه و مخروط­افکنه بود و با حرکت به سمت واحدهای مرکزی دشت به میزان زیادی از مقدار آن کاسته و به میزان اسمکتیت افزوده شد. کانی­های کائولینیت، ایلیت و کلریت، کانی­های توارثی تشخیص داده شدند. بررسی مقاطع نازک نشان­دهنده­ وجود کربنات کلسیم به شکل­های نودول، پوشش در دیواره حفرات می­باشد. همچنین بلورهای گچ به فرم عدسی­شکل، کروی و بی شکل و یا پرشدگی و یا به صورت صفحات در هم قفل­شده مشاهده شدند. پوشش رسی در افق ناتریک در موقعیت اراضی پست در دیواره کانال­های خاک مشاهده شد. نتایج پژوهش، نمایانگر نقش مهم سطوح ژئومورفیک در تغییرپذیری ویژگی­های خاک­های منطقه مطالعاتی می­باشد.

اقلیم خشک, تکامل خاک, کانی شناسی رس, میکرومورفولوژی