فتانه فیروزی - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز شیراز

حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی، در سده ی پنجم در شهر غزنین به دنیا آمد. زندگی او مقارن دوره ی دوم حکومت غزنویان است. وی مقدمات علم و ادب را در شهر غزنین آموخت. حیات ادبی سنایی ، شامل دو دوره متفاوت است. درون مایه ی شعر او در آغاز شاعری، چیزی در حدود سروده های شاعران حاشیه ی دربارهای پادشاهان غزنوی است. دوره ی دوم حیات ادبی او که نتیجه ی تحول روحانی شگرف اوست، هم ازنظر درون مایه ی اجتماعی شعری هم از نظر واردکردن اندیشه ی عرفانی به کالبد شعر ، زمینه ی تحولی وسیع را در نگرش و شیوه ی فکر شاعران پس از خود به وجود آورد. پس از سنایی، بسیاری از شاعران به سرودن شعرهایی با درون مایه های عرفانی و تعلیمی روی آوردند. شعر سنایی از نظر درون مایه های اجتماعی نیز در تاریخ شعر فارسی بسیار شایان توجه است. او از نخستین شاعرانی است که به صورت گسترده و برای نخستین بار به نقد اصناف اجتماعی پرداخته است. در پژوهش حاضر به بررسی مفاهیم اجتماعی در دیوان اشعار سنایی غزنوی به روش توصیفی تحلیلی و با هدف بررسی دوران زندگی سنایی و چگونگی بازتاب مولفه های اجتماعی در اشعار این شاعر نامدار پرداخته شده است. در این پژوهش، مولفه های اجتماعی در همه ی اشعار سنایی غزنوی به تفصیل بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان داد حکیم سنایی در اعتراض به اوضاع آشفته ی جامعه ی روزگار خود که ارزش های اخلاقی در آن در معرض دگرگونی بوده را به باد انتقاد گرفته است.

سنایی، دیوان اشعار، مولفه های اجتماعی در شعر سنایی، نقد اصناف اجتماعی.