مجتبی سبحانی نیا - دانشجوی دکتری حقوق محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
محسن عبدالهی - عضوهیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. (مسوول مکاتبات)
سید عباس پورهاشمی - عضو هیات علمی و رییس موسسه تخصصی حقوق بین الملل کانادا، تورنتو، کانادا

یکی از مفاهیم کلیدی که در توسعه حقوق بین الملل نقش مهم داشته است،  مفهوم قواعد آمره بوده است. قواعد آمره به دلیل ماهیت بنیادین و تخطی ناپذیری در راس سلسله مراتب هنجاری در حقوق بین الملل قرار می گیرند و براین اساس تمامی دولت ها در رعایت آنها دارای منفعت حقوقی هستند. علیرغم اینکه درباره مفهوم قواعد آمره به عنوان بخشی از بدنه حقوق بین الملل، کمتر تردید شده است، ضوابط شناسایی و محتوای آن همواره محل بحث بوده است؛ از این رو، چیستی این قواعد و ارائه راهکاری دقیق برای شناسایی آن یکی از مسائل مناقشه برانگیز و دشوار حقوق بین الملل به شمار می آید. این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که با توسل به چه معیارهایی می توان قواعد آمره را در پهنه حقوق بین الملل مورد شناسایی قرار داد و پس از آن نگاهی به امکان ظهور قواعد آمره در قلمرو حقوق بین الملل محیط زیست خواهد کرد. روش بررسی این پژوهش، تحلیلی-توصیفی می باشد و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است. با هدف زدودن ابهامات در خصوص چگونگی شناسایی قواعد آمره، دو معیار «قاعده حقوق بین الملل عام» و «پذیرش و شناسایی» به عنوان معیارهای پیشنهادی در این راستا مورد واکاوی قرار خواهند گرفت. یافته های این پژوهش نشان می دهد برخی قواعد مرتبط با حقوق بین الملل محیط زیست، از جایگاه قاعده آمره برخوردار بوده؛ ولی می بایست از سوی «جامعه بین المللی دولت ها در کل» نیز مورد پذیرش و شناسایی واقع گردند؛ که تا آن زمان قواعد مذکور فاقد اثر آمره خواهند بود.

مسئولیت بین المللی دولت ها, قاعده آمره حقوق بین الملل, حقوق بین الملل محیط زیست, قاعده حقوق بین الملل عام, پذیرش و شناسایی