منیژه عاملی - دانشگاه ادیان و مذاهب
محسن جوادی - قم
حمید ملک مکان - دانشگاه تهران
مهدی فرمانیان - دانشگاه ادیان و مذاهب قم

به اعتقاد بسیاری از فیلسوفان سابقه بحث از رابطه دین واخلاق به قدمت خود فلسفه است.اما افلاطون با طرح گفتگوی سقراط با اوثیفرون شکل جدی تری به آن داد. بحث از رابطه دین واخلاق درمیان مسلمانان به عنوان یکی از مسائل مهم کلامی مورد مداقه بوده و به پیامدهای اخلاقی آن کم تر پرداخته اند. اما رابطه دین واخلاق در اشکال مختلفی متصور است که در این نوشتار به حصر عقلی سه گونه«تباین دین از اخلاق» ،«تقابل دین با اخلاق»و«تعامل دین و اخلاق» سنجیده و در این میان ضمن تایید تعامل دین واخلاق ،چگونگی و جهت این رابطه ارزیابی می گردد. درامتداد این بحث برای تبیین وابستگی اخلاق به دین،از میان گونه های مختلف وابستگی اخلاق به دین،وابستگی«معنا شناختی»،«وجودشناختی»،«معرفت شناختی»و«روان شناختی» اخلاق به دین را می سنجیم. درحقیقت گونه سنجی رابطه دین واخلاق با رویکرد علمی-پژوهشی،ما را به این نتیجه می رساند که اخلاق زاییده حقیقی ترین منبعی است که همه خیرات،مصالح و سعادات از آن ناشی می شوند و آن«دین»است.

دین، اخلاق، تعامل، تقابل، تباین.