محمود کاظمیان
وحید علی پور
علی فرزانه

یکی از معیارهای توسعه یافتگی، میزان بهرهمندی افراد جامعه از مزایا و خدمات بیمههای اجتماعی و درمانی است. دولتها به منظور ایجاد آرامش و امنیت در محیط کار، افزایش بهرهوری، پیشگیری ازبار هزینههای درمانی، و گسترش عدالت اجتماعی، با برنامههای بیمههای اجتماعی و درمانی، نیروی کار مولد را در برابر مخاطرات اقتصادی و اجتماعی و سختی شرایط کار مورد حمایت قرار میدهند.این برنامهها در ایران طی پنجاه و پنج سال گذشته انتظارات نیروی کار در بخش رسمی اشتغال و اشتغال غیردولتی را برای دریافت حمایتهای اجتماعی و امنیت اشتغال و آیندهنگری افزایش دادهاست. با وجود گسترش خدمات برای این گروه از کارکنان، هنوز بخش عمدهای از جمعیت نیروی کار کشور که در بخش غیررسمی اقتصاد مشغول به کار هستند، از پوشش حمایتهای اجتماعی و ازجمله بیمههای درمانی محروم ماندهاند. این افراد عمدتاً در بنگاهها و کارگاههای تولیدی کوچک یا در فعالیتهایی از نوع خویشفرمایی و یا تولیدی و خدماتی خانوادگی مشغول به کار هستند و به علتاینکه در یک یا واحد اقتصادی جمعی و با ثبت رسمی از نوع آنچه که مورد نظر سازمان مسوول دربیمههای اجتماعی کشور میباشد، کار نمیکنند و یا به دلایلی از شمول قوانین بیمههای اجتماعی یا احراز شرایط قانونی در این بیمهها محروم ماندهاند، تحت حمایت بیمههای اجتماعی و درمانی نیستند. بخش قابل ملاحظهای از گروه کارکنان در بخش غیررسمی اقتصاد با توجه به بیثباتی در وضعیت کاری و درآمدی، از اقشار آسیبپذیر جامعه و بسیار نیازمند به خدمات بیمههای اجتماعی و درمانی محسوب میشوند[ 2]. در این پژوهش تلاش میشود تا وضعیت برخورداری این کارکنان ازمزایای بیمههای اجتماعی درمانی مورد ارزیابی قرار گیرد. موضوع این پژوهش پاسخ به سوالات زیرمیباشد. 1( یک ارزیابی آماری قابل اعتماد از وسعت پوشش حمایتهای اجتماعی و درمانی برای کارکنانبخش غیررسمی اشتغال در کشور، چگونه امکانپذیر میباشد؟2( برنامهها و شرایط مقرراتی در نظام کنونی تامین و بیمههای اجتماعی و درمانی کشور دارای چه پیچیدگیها و مشکلاتی است که مانع از برقراری پوشش کامل و جامعیت خدمات بهداشتی و درمانی، و پایداری این خدمات در بخش غیررسمی اقتصاد و اشتغال شده است؟