الهام حسین پور - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد، گروه بیماری شناسی گیاهی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.
زهرا خورسند - استادیار ،گروه بیماری شناسی گیاهی،واحد شوشتر،دانشگاه آزاد اسلامی،شوشتر،ایران

نماتد ریشه گرهی یکی از مهم ترین نماتدهای انگل گیاهی می باشد که با ایجاد گال در ریشه میزبان خسارت زیادی به محصولات کشاورزی وارد می کند. استفاده از متابولیت های ثانویه گیاهی به دلیل برخورداری از ویژگی هایی چون مکانیسم عمل اختصاصی، طیف اثر محدود و قابلیت تجزیه به متابولیتهای غیر سمی به عنوان یکی از بهترین استراتژی های جایگزین برای کنترل نماتدها مطرح گردیده است. این پژوهش به منظور بررسی اثر بازدارندگی عصاره آبی گیاهان سلمه تره، تاج خروس و پیچک صحرایی بر نماتد ریشه گرهی (Meloidogyne javanica) در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه انجام شد. آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با ۳ فاکتور نوع عصاره (در ۳ سطح سلمه تره، تاج خروس و پیچک صحرایی)، غلظت عصاره (در ۳ سطح با نسبت ۰۴/۰، ۲/۰ و ۴/۰%) و اندام عصاره گیری شده (در ۳ سطح برگ، ساقه و ریشه) در سه تکرار برای هر تیمار در شرایط آزمایشگاه و دو گیاهی که بیشترین تاثیر را داشتند در شرایط گلخانه انجام شد. عصاره هر سه گیاه باعث افزایش چشمگیر درصد مرگ و میر لارو های سن دوم نماتد در شرایط آزمایشگاه شد به نحوی که عصاره ۴/۰ % برگ تاج خروس با ۳/۹۸% مرگ و میر لارو سن ۲ بیشترین مرگ و میر و عصاره ۲/۰% و ۰۴/۰% ریشه پیچک با ۳۷% کمترین میزان مرگ و میر را نشان داد. دو گیاه تاج خروس و سلمه تره که دارای بهترین نتایج در شرایط آزمایشگاهی بودند در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفتند. کارآیی گیاه تاج خروس در کاهش آلودگی به نماتد نسبت به سلمه تره بیشتر بود. برگ گیاه تاج خروس نسبت به سایر اندامها در کاهش جمعیت نماتد موثرتر بود. عصاره هر دو گیاه باعث کاهش رشد گیاهان بدون آلودگی به نماتد نسبت به شاهد (بدون نماتد و بدون عصاره) گردید. به نظر می رسد اضافه کردن علفهای هرزی مثل تاج خروس و سلمه تره به خاک مزارع گوجه فرنگی، می تواند جمعیت لارو سن دو M. javanica در خاک را کاهش دهد، هرچند که رشد گیاه گوجه فرنگی نیز کاهش می یابد.

نماتد ریشه گرهی, عصاره گیاهی, تاج خروس, سلمه تره, پیچک صحرایی