محمود احمدی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
عنایت اسدالهی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
کبری شجاعی زاده - گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
ناهید بازوند - گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

هدف از این پژوهش بررسی تغییرات خود همبستگی فضایی پرفشار جنب حاره بر روی ایران می­باشد. ابتدا داده­های روزانه ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال طی سال­های ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۸ از پایگاه داده (ECMWF) با تفکیک ۲۵/۰ در ۲۵/۰ درجه استخراج گردید. سپس به چهار دوره ده ساله تقسیم شد. برای بررسی تغییرات خودهمبستگی فضایی از شاخص­های موران جهانی، موران محلی و گتیس – ارد جی و بیضی استاندارد جهت نمایش انحراف پراکندگی نقاط استفاده گردید. نتایج نشان داد براساس شاخص موران جهانی تغییرات پرفشار جنب حاره بر روی ایران حالت خوشه­ای بالایی دارد. این شاخص مشخص کرد که در تمامی دوره­ها بر روی نوار شمالی، شمال­غربی و شمال­شرقی لکه سرد وجود داشته و لکه­های داغ بر روی غرب، جنوب­غربی و نواحی از جنوب و مرکز کشور وجود دارد. در دوره دوم و سوم توزیع الگوی بیضی استاندارد حالت دایره­ای داشته، اما در دوره اول حالت کشده و این حالت در دوره چهارم به حداکثر خود رسیده و حالت شمال غربی – جنوب شرقی پیدا کرده است که بیانگر گسترش بیشتر پرفشار جنب حاره بر روی نواحی غربی و روند افزایشی رو به شمال و عدم گسترش این سامانه بر روی نواحی شرقی ایران می­باشد. تغییرات لکه­های سرد بر روی ایران روند افزایشی داشته، به­خصوص در دوره چهارم در نواحی شرقی کشور به اوج خود رسیده که حاکی از تغییر وضیعت مکانی لکه­های داغ بر روی ایران و گسترش آن به نواحی غرب و شمال در مقایسه با سایر دوره می­باشد.

ایران, پرفشار جنب حاره, خودهمبستگی, شاخص موران جهانی و محلی, شاخص لکه داغ