حسین قاسم نژاد - کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی زراعت دانشگاه پیام نور استان البرز واحد کرج و مدیر عامل شرکت دانش بنیان -زیست فنآور توس

آزولا Azolla filiculoides گیاه بومی ایران نبود . در اثر یک اشتباه راهبردی در سالیان دور این گیاه به ایران وارد شدو در باتلاقها و تالاب بین المللی انزلی در گیلان و تالاب میانکاله در مازندران و اراضی زراعی برنج مشکلات عدیده ای را بوجود آورد . این گیاه به دلیل تکثیر فوری سطح آب را دربرگرفته و خطر زیست حیوانات آبزی را رقم می زند و در حال حاضر یک بحران اساسی برای محیط زیست و کشاورزی بخصوص زراعت برنج است . آزولا نوعی سرخس آبزی کوچک است که با یک نوع سیانو باکتر به نام آنابنا رابطه همزیستی دارد. این سرخس در آب به حالت شناور زندگی کرده و غالبا در مناطقی که دارای آب راکد هستند وجود داشته و قادر به زندگی می باشد. آنابنا وظیفه تثبیت نیتروژن را در این همزیستی بر عهده دارد و در حفرات برگ موجود در شاخه های آزولا زندگی می کند. آزولا یک کلمه یونانی است که از دو بخش آزو (خشک شدن) و اویلو (مردن) تشکیل شده است و معنای این کلمه در خشکی مردن است. وجه تسمیه آن به دلیل زیستگاه این گیاه است، چرا که آزولا وابسته به آب بوده و به شدت رطوبت پسند است. پراکندگی این گیاه از نزدیکی سطح دریا تا ارتفاعات بسیار زیاد و از شمالی ترین بخش آلاسکا و نواحی استوایی، آسیا، اقیانوسیه، آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا و آفریقا یافتشده و معمولا در هر ناحیه حداقل یک گونه آن مشاهده می شود.زیستگاه اولیه آزولا کالیفرنیای آمریکا بوده است. این گیاه روی سطح آب شالیزارهای برنج، استخرهای کوچک، کانال ها و رودخانه ها زندگی می کند. این گیاه در واقع یک سرخس کوچک آبزی است که بومی آسیا، آفریقا، و آمریکا می باشد. در دریاچه ها، باتلاق ها و شالیزارها و مناطق دیگری که آب وجود دارد رشد و زندگی می کند. از نظر وراثتی و نژادی وابسته به یک گروه همزیست تثبیت کننده سیانوباکتری، Anabaena azollae بوده و در گروه با تولید و رشد رویشی بسیار زیاد و محتوی پروتئین بالا طبقه بندی می شود. در واقع، این گیاه بسیار حساس به خشکی بوده و بدون آب مرده و از بین خواهد رفت. این گیاه در مزارع برنج در زیر بوته های گیاه برنج و روی سطح آب یا خاک مرطوب زندگی می کند. آزولا دارای برگ های کوچک به رنگ سبز تیره تا قرمز قهوه ای است. آزولا یک بحران برای کشاورزی و محیط زیست به حساب می آید ولی در عین حال درصورت مهندسی درست زیست محیطی می تواند به یک فرصت برای تولید خوراک دام و تولید کمپوست با غنای نیتروژن بالا باشد . این مقاله برای بررسی فرصت های استفاده از آزولایی هست که اکنون یکی از بحران های حیاتی برای زیست گیاهان زراعی و همچنین حیات آبزیان در آبهای راکد و نیمه راکد است . ما توانستیم از آزولا پروتئین و کود بیولوژیک مناسب تهیه کنیم که در پروسه تبدیل ، یکی از فرآیندهای تبدیلی است ولی کاربرد با عنوان خوراک دام و کمپوست گیاهی ،راحت ترین کاربرد برای تبدیل یک بحران به فرصت است . آزولا در شرایط خشک ، خواص زیادی دارد که حتی میتواند برای فعالیت هایی نظیر مواد موثره دارویی و یا درطب سنتی هم مورد استفاده قرارگیرد . همچنین در داروسازیو لوازم آرایشی و بهداشتی . این سرخس پر رو و فرصت طلب ؛ درصورت مدیریت درست می تواند رام شود و کاربریگوناگونی داشته باشد و به یک فرصت خوب برای توسعه اشتغال و مهندسی کشاورزی و سایر صنایع وابسته تبدیلشود.

آزولا ، علف هرز ، زراعت برنج ، تالاب بین المللی ، خوراک دام ، آلودگی آب ، حیات آبزیان