نقی حسین زاده فشالمی - محققین مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
کامران مظفری - محقق پژوهشکده تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی هسته ای
عبدالرحیم مهدوی - محققین مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
هادی خاطری - دانشجوی دکترای رشته گیاهپزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه

یکی از روش های افزایش تنوع ژنتیکی، ایجاد جهش از طریق اشعه گاما می باشد. این بررسی به منظور دستیابی به ژنوتیپ های برتر از نظر عملکرد،کیفیت و مقاومت به شته و کرم غنچه خوار توتون در پژوهشکده تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی هسته ای و مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش طی سالهای 85 تا 89 به اجرا درآمد. در این بررسی بذور رقم کوکر 347 پس از پرتوتابی با اشعه گاما با دز 200 گری در سال 85، به عنوان نسل (M(1 در خرداد ماه سال 1386 در خزانه بذرپایش و در مرداد ماه نشاء کاری گردید و به این ترتیب به نژادی لاین های جهش یافته طبق روش شجره ای آغاز گردید. در دی ماه 86 پس از گلدهی و رسیدن کپسول، تعداد 1034 بوته جهش یافته و در سال 87 از این تعداد 180 بوته انتخاب گردید. مجدداً در سال 88 از لاین های خالص شده، 70 بوته انتخب شده و در سال 89 این ارقام در قالب طرح لاتیس مستطیل 8x9 به همراه ارقام شاهد کوکر 347 و K326 مورد مقایسه عملکرد قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نان داد که بین تیمارها از نظر صفات تعداد، طول عرض برگ، در سطح احتمال 5 درصد و از نظر صفات وزن سبز، عملکرد، قیمت و درآمد در سطح احتمال 1% اختلاف معنی دار وجود داشت. تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس وارد روی داده های استاندارد شده، ژنوتیپ های مورد مطالعه را در 8 کلاستر طبقه بندی نمود. در کلاستر شماره 3 تعداد 10 لاین M46, M40, M38, M31, M26, M23, M21, M13, M12 و M55 قرار گرفت که از وزن سبز، عملکرد، متوسط قیمت و درآمد بالاتری نسبت به شاهد و سایر ارقامب رخوردار بودند. این ارقام از نظر میزان آلودگی به مجموعه بیماری های ویروسی از رقم های شاهد متحمل تر بودند. از نظر مقاومت به شته لاین خاصی شناسایی نگردید. از نظر مقاومت به کرم غنچه توتون، دولاین M14 , M30 به عنوان لاین های متحمل به کرم عنچه توتون شناسایی گردیدند.

موتاسیون، توتون، شته، کرم غنچه، اشعه گاما