احمد اصل هاشمی
پریوش محمدپور

یکی از هزاران تجربیات در حال فراموشی کشاورزی سنتی، ساخت کبوترخان ها به تعداد بسیار و معمار شگفت آور، برای استفاده از کود بوده است. کبوترخان ها در چهار قرن اخیر در رونق و پیشرفت کشاورزی اصفهان شهرهای اطراف آن نقش مهمی داشته است. کبوترخان ها از نظر سبک و اندازه به دو دسته کبوتر خان های دشتی و خانگی تقسیم بندی می شد که محصولات سالیانه هر کبوتر خان حدود 4875 کیلوگرم در سال تخمین زده شده بود بررسی ها نشان میدهد که ترکیبات مواد غذایی کودهای دامی و ا نسانی (کود تازه کبوتر) از جمله آب، مواد آلی، م واد معدنی، کل زت، فسفور، پتاس واهک به ترتیب 8/9، 3/51، 76/3، 76/17، 78/1، 4/1،6/1، 1/1 درصد می باشد که در مقایسه با سایر کودهای تولیدی از کیفیت بالایی در افزایش محصول کشاورزی برخوردار می باشد. اما بدلیلی از جمله مصرف بی رویه کودهای شیمیایی، کاهش نیروی انسانی در روستاها، پائین بودن قیمت محصولات کشاورزی، عدم حمایت قانونی، عدم مالکیت قانونی کبوترخان و ... سبب ویرانی کبوترخان ها در کشورمان گردیده است که در نهایت سبب کاهش و متوقف شدن تولید کود سنتی و مصرف آن گردیده است. امید است با توجه به اهمیت بناها و کود حاصل از آن باید برنامه های هماهنگ و مشترکی برای این شاهکارهای معماری و تأسیسات اقتصادی پرارزش کشاورزی و همراه با آن برای بازماندگان نسل رو به انقراض اوارگان این کبوترخانه ها داشته باشیم.

کبوترخان، کودسنتی