سیدعباس موسویان - دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
میمنت ابراهیمی - کارشناسی ارشد علوم اقتصادی

ضرورت اشاعه نظام و فرهنگ بانکداری بدون ربا در تمام کشورهای اسلامی و حتی غیراسلامی از یکسو و اهمیت انطباق عملکرد این پدیده بالنده و نوپا بر موازین اسلامی از سوی دیگر، از جمله اهداف و آرمانهایی است که تحقق آن هموار مطمح نظر اندیشمندان، محققان و عالمان دینی بوده است. این مقانه بر انطباق عملکرد نظام بانکی با اصول و معیارهای اسلامی متمرکز است و این امر از آن جهت قابل ملاحظه است که به نظر میرسد در سه دهه اخیر نحوه عملکرد بانکداری اسلامی در چارچوب موازین شریعت و برای تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام از جمله عدالت اقتصادی و رشد اقتصادی سامان داده نشده است. از این رو شناسایی و معرفی شاخصهای کمی و معین جهت ارزیابی میزان تطابق نظام بانکی با اصول و معیارهای اسلامی ضروری به نظر میرسد. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی متون دینی به ویژه قرآن و سنت و قانون عملیات بانکی بدون ربا و با بررسی سیاست های کلی برنامه پنجم توسعه، ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، ابتدا اصول و معیارهای ناظر به مباحث بانکداری اسلامی استخراج می شود، سپس با تحلیل آنها شاخص های کمی جهت سنجش انطباق عملکرد نظام بانکی ایران با اصول و موازین شرعی شناسایی و معرفی می گردد. البته با توجه به گستردگی اصول معیارهای استخراج شده امکان ارائه کلیه بحث های لازم در این زمینه به طور عمیق و ریشه ای در قانب یک مقانه وجود ندارد، به همین دلیل در این مطانعه بر معیارهای مهم عدالت اقتصادی و رشد اقتصادی متمرکز شده و با تبیین و تحلیل این معیارها، شاخص های مناسب برای ارزیابی معرفی میگردد. یافته های تحقیق نشان می دهد با شاخص هایی از قبیل نسبت سود سپرد ها و تسهیلات به نرخ سود بازار، نسبت متوسط سود سپرد ها و تسهیلات به تورم، نسبت سرمایه گذاری از طریق اعتبارات بانکی در بخشهای مختلف اقتصادی (صنعت، کشاورزی و خددمات) به تولید سالیانه می توان میزان همسویی بانکداری ایران با معیارهای عدالت و رشد اقتصادی را ارزیابی نمود.

معیار، شاخص، بانکداری اسلامی، عدالت اقتصادی، رشد اقتصادی