فرید غریبی - دانشجوی دکترای تخصصی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز
احمد کوشا - متخصص بیماری های عفونی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
محسن فرح اله بیک نوری - کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، مرکز بهداشت استان آذربایجان شرقی

بحرانها رویدادهایی مختل کننده هستند که مهار آنها فراتر از ظرفیت پاسخدهی سیستمهای محلی می باشد. از میان بلایای طبیعی، زلزله دارای بیشترین تکرار و مخربترین تاثیرات در ایران بوده بطوریکه در 90 سال اخیر باعث از بین رفتن بیش از 180 هزار نفر شده است. با توجه به اینکه بهداشت محیط به عنوان یکی از ارکان اصلی مهار تبعات زلزله بشمار می آید و با علم به اهمیت انجام بررسیهای بهداشت محیطی بموقع پس از وقوع زلزله، مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش تکنیک ارزیابی سریع در مدیریت زلزله مرداد ماه سال 91 آذربایجان بانجام رسید. روش کار:این مطالعه از نوع توصیفی- مقطعی میباشد که داده های آن توسط کارشناسان مرکز بهداشت استان آذربایجانشرقی گردآوری گردید. پس از وقوع حادثه، ستاد مدیریت بحران مرکز بهداشت استان تشکیل جلسه داد و تیم های مدیریت بحران و از جمله تیم بهداشت محیط، تشکیل و به مناطق آسیب دیده اعزام شدند ارزیابی سریع را صورت دادند. سپس داده های بدست آمده از ارزیابی های یاد شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مبنای تصمیات مدیریتی و مداخلاتی قرار گرفت. همچنین به منظور بهبود اجرای این تکنیک در موقعیتهای مشابه، نقاط ضعف و قوت ارزیابی های انجام شده مشخص گردید. یافته ها:اطلاعات گردآوری شده در رابطه با وضعیت بهداشت محیط شامل تعداد چاهها و مخازن آب آشامیدنی سالم، تعداد مراکز فعال تهیه و توزیع مواد غذایی، تعداد مکانهای عمومی سالم جهت اسکان، تعداد مراکز بهداشتی و درمانی فعال، وضعیت منطقه از نظر دفع زباله، فضولات دامی و فاضلاب، دسترسی خانوارهای به آب آشامیدنی سالم، میزان کلرینه شدن تانکرهای ساکنین، خانوارهای دارای سرپناه مناسب، دسترسی خانوارها به مستراح و حمام بهداشتی، وضعیت از نظر حشرات و جوندگان ناقل بیماریها و نیازهای فوری منطقه از نظر بهداشت محیط بود که تقریباً در تمامی موارد مورد بررسی، تیم بهداشت محیط توانسته بود ارزیابی های مناسبی انجام داده و در ادامه، واکنش نسبتاً قابل قبولی به وضعیت موجود داشته باشند. نتیجه گیری:تکنیک ارزیابی سریع در صورت طراحی و اجرای مناسب می تواند نقش غیرقابل انکاری در مدیریت صحیح اقدامات پس از وقوع زلزله و سایر بحرانها بویژه از جنبه بهداشت محیط داشته باشد و تصویر گویایی از تبعات حادثه و نیازمندی های جامعه آسیب دیده ارائه نماید. اجرای مناسب این تکنیک در زلزله آذربایجان می تواند الگوی مناسبی برای زمان ها و مکان های دیگر باشد.

زلزله، بهداشت محیط، ارزیابی سریع