محمود رئوفی فرد - کارشناس ارشد هواشناسی و معاون فنی و شبکه­ی ایستگاه­های اداره کل هواشناسی استان قم

الگوهای مختلف سینوپتیکی طوفان های گرد و خاک با دوام در فصول و ماه­های گرم سال در استان قم و حتی کشور با پرفشار جنب حاره در سطح فوقانی جو و کم فشار حرارتی در سطح زمین و تحتانی جو همراهی دارد. گرچه سیطره پرفشار جنب حاره ای موجب نشست سراسری هوا و گرم شدن لایه­های فوقانی می شود که به­طور طبیعی پایداری هوا را موجب می شود. اما حرکت بلاوقفه امواج جوی در قالب ناوه ها (تراف) و پشته ها (ریج ) گاهی سطوح فوقانی را برای صعود سرتاسری هوا مساعد می کند که این به معنی کاهش اثر پرفشار جنب حاره ای و ریزش سرما در سطوح فوقانی است. در چنین شرایطی با ناپایداری سرتاسری هوا، وزش بادهای غربی و جنوب غربی در کل ساعات شبانه روز گسترش یافته و در صورت وجود رطوبت کافی حتی ممکن است در ماه های تابستان منجر به تشکیل ابرهای بسیار عمیق کومولونیمبوس شود که معمولاً به سیل های تابستانی می انجامد اما در غیاب رطوبت، این شرایط مساعد برای شکل گیری طوفان گرد وخاک به ویژه روی صحاری عراق است و با لحاظ نمودن جریان های عمومی جو با جهت غربی به شرقی در مناطق معتدله واقع در عرض های جغرافیائی 30 تا 60 درجه شمالی حاصل گشت و تضعیف دامنه فشار زیاد روی فلات ایران حرکت تدریجی توده غبار از غرب به شرق فراهم می نماید به ویژه در طول روز با توجه به تعمیق کم فشار حرارتی روی فلات ایران و گسترش آن روی عراق این جریانات تقویت می­شوند و به همراه خود در منطقه مورد مطالعه کاهش پارامترهای فشار، دید و ساعات آفتابی در روزهای گرد و غبار را سبب می گردند.

بررسی سینوپتیکی؛ گرد و غبار؛ قم