محمود مهرافروز مایوان - دانشجوی کارشناسی ارشد حشره شناسی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
معصومه شایان مهر - استادیار گروه گیاهپزشکی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

مورچه ها حشراتی اجتماعی از خانواده ی Formicidae و متعلق به راسته ی بال غشائیان (Hymenoptera) هستند. خاک یکی از مهمترین زیستگاههای آنها است. مورچه ها به عنوان مهندسین اکوسیستم عمل می کنند و تاثیر زیادی روی خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک دارند. مورچه ها نقش اساسی را در اکوسیستم جنگل های بارانی بر عهده دارند. جنگل های هیرکانی در شمال ایران و در نزدیکی دریای خزر واقع شده اند. اکوسیستم های جنگل های هیرکانی به عنوان یکی از مهمترین جنگل های برگ ریز طبیعی در جهان درنظر گرفته شده است. سطح رویشی ناحیه ی هیرکانی به دلیل داشتن آب و هوای معتدل و مرطوب و خاک مناسب دارای ظرفیت تولیدی بالایی است. تعیین تنوع زیستی و تغییرات جمعیت مورچه های خاکزی به مدت یک سال با نمونه برداری از خاک جنگل سمسکنده واقع در شهرستان ساری استان مازندران به صورت استوانه ای با سطح مقطع 314 سانتی متر مربع تا عمق 10 سانتی متری خاک شامل خاکبرگ (4-0 سانتی متر)، 7-4 و 10-7 سانتی متر، به طور ماهانه انجام شد و حضور مورچه ها در لایه های خاک مقایسه شد. تنوع این بندپایان در لایه های مختلف خاک با استفاده از شاخص تنوع شانون محاسبه شد. بر اساس نتایج تحقیق حاضر بیشترین میزان تنوع در لایه خاکبرگ و در فصل پاییز در ماه مهر مشاهده شد و کمترین میزان تنوع را لایه 10-7 سانتی متر در فصل پاییز به خود اختصاص داده است. به طور کلی تنوع و تغییر پذیری اجتماع این خانواده در لایه های بالایی خاک از لایه هایی پایینی بیشتر بود که باید در مدیریت و حفاظت تنوع زیستی جنگل مورد توجه قرار گیرد.

مورچه، جنگل هیرکانی، تنوع زیستی، لایه های خاک