فرشته فاتحی - مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی، رودهن، ایران
عرفان حضرتی - مدرس دانشگاه آزاد اسلامی دانشکده هنر و معماری، پرند، ایران

بدون شک گذار مدرنیته و اثرگذاری آن بر عناصر شهری ایرانی و تغییر یا از بین بردن هویت هریک بر هیچ کس پوشیده نیست. میدان به عنوان یکی از عناصر اصلی شهر ایرانی نیز از این قائله مستثنی نبوده و شاید از هم گسیختگی فضایی موجود در کالبد و عملکردش و نیزهرج و مرج جاری در تجسم هویت این عنصر شهری در عرصه طراحی و شکل بخشی یا حتی تلقی معنایی فلکه و تبدیل پذیری فلکه و میداندر معاصرسازی شهر مبحثی است که کمتر به آن پرداخته می شود. در حالی که گفته میشود اگر شهری را میخواهید بشناسید از میدانی که مقصد عامه است دیدن کنید؛ شهر در آیینه کوچک میدان-هایش به کمال منعکس است. با مروری بر تاریخ در قدیم و جدید، در شرق و غرب میدان به عنوان یک عنصر دیرپای شهری در ابعاد و اشکال مختلف وجود داشته و صحنه و عرصه تاریخ جوامع اسکان یافته بوده است.ترکیب و طراحی شکل میدان بیانگر پاسخگویی برای عملکردهاییمذهبی اقتصادی، سیاسی و تفریحی بوده است. آگورا ، فوروم ، پیاتزا و پلازا اسامی مختلفی است که در جوامع گوناگون به این عملکرد مشابه -شهری داده شده است. در این میان عناصر شهری دیگری وجود دارند که به لحاظ گره بودن با میادین در یک دسته قرار میگیرند ولی تفاوت ماهوی با آنهادارند. این عناصر فلکهها هستند که به وفور در شهرها یافت میشوند. فلکه یکی از انواع تقاطع برای توزیع حرکتهای سواره میباشند. فلکهها در بدو ورود خودرو به شهرها جهت توزیع روانتر و ایمنتر ترافیک سواره شکل گرفتند. در فلکه فرد پیاده در درجه دوم اهمیت قرار میگیرد و این مسئله با نقش و اثرگذاری انسان به عنوان عامل تعیین کننده و تشخص بخشنده به فضای میدانی در تقابل میباشد. در این نوشتار سعی بر این است با رویکردی تحلیلی توصیفی به بازخوانی میادین و تجدد فضایی آنها در دوران معاصر پرداخته شود. – امید است که بازآفرینی و بازشناسی دقیقی از میادین گذشته در معماری و شهرسازی معاصر ایرانی حاصل گردد

میدان ؛ فضای شهری؛ فلکه؛ شهرسازی معاصر