پیمان کریمی سلطانی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه رازی کرمانشاه
مسعود خسرونژاد - کارشناس ارشد ژئومورفولوژی و دبیر آموزش و پرورش

حفاظت خاک و آب از اصولی ترین پایه های توسعه پایدار است. بی توجهی به این اصل می تواند عواقب جبران ناپذیری را از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای کشور بدنبال داشته باشد از جمله این عواقب در خطر قرار گرفتن اهمیت غذایی کشور است رشد روز افزون جمعیت و نیاز به توسعه منابع جدید غذا موجب استفاده بی رویه و خارج از توان اکولوژیکی منابع طبیعی شده که این امر منجر به تشدید روند تخریب منابع آب و بویژه فرسایش خاک شده است. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از منابع متعدد و متنوع به بررسی پیامدهای اقتصادی - اجتماعی فرسایش آبی خاک ها پرداخته شود. پیامدهای اقتصادی فرسایش خاک ها را می توان در سه گروه: 1 از بین رفتن خاک ها 2 اتلاف آبها و 3 رسبوگذاری تفکیک نمودار از بین رفتن خاک ها را می توان در گزینه هایی از قبیل: کاهش سطح زیر کشت، کاهش حاصلخیزی خاک، کاهش خاک سطحی از بین رفتن مواد غذایی گیاه در خاک، کاهش نفوذپذیری و افزایش مقاومت خاک در مقابل رشد و نمو گیاه بررسی نمود. فرسایش خاک به طرق گوناگونی از قبیل افزایش تبخیر آب های زیرزمینی و از بین بردن پوششگ یاهی و غیره می تواند اتلاف وسیع آبها را بدنبال داشته باشد بجایگ ذاری رسوبات و خاک های برداشت شده نیز پیامدهای و اثرات اقتصادی بسیار سنگینی را به صورت: کاهش حاصلخیزی خاک ها، کاهش ظرفیت آبراهه ها، کاهش ظرفیت مخازن و سد ها و بالاخره آلودگی آبها در پی دارد. طبیعتا همراه با پیامدهای منفی و متعدد اقتصادی خاک ها پیامدهای اجتماعی زیانباری نیز بخصوص جوامع کشاورز و روستایی را تهدید می کند. خسارت عمده فرساشی نمود خود را در کاهش حاصلخیزی خاک نشان می دهد. بنابراین میزان محصول در خاک های تحت فرسایش کاهش می یابد زیرا رشد محصول تحت تاثیر رطوبت و حاصلخیزی خاک بوده و تخریب ساختمان خاک به کمبود آب، مواد غذایی هوا و گرما منجر می شود با گسترش فرسایش خاک در یک منطقه، خاک سطحی بطور مستمر از دسترس خارج می شود بنابراین با هدر رفتن مواد غذایی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم و سایر عناصر کمیاب) حاصلخیزی خاک و تولیدات گیاهی کاهش می یابد، پس تولید محصول، رابطه منفی با شدت فرسایش دارد. فرسایش شدید خاک تولید مواد غذایی را کم می کند و در بوجود آمدن قحطی موثر است وقتی خاک توان باروری را نداشت و آبی برای کشاورزی جاری نشد و غذایی برای خوردن وجود نداشت مهاجرت و دست شستن از هویت های فرهنگی آغاز می شود آغاز مهاجرت شروع ناهنجاری های شهری و پیدایش شغل های کاذب و تحمیل هزینه حاشیه نشین ها به ساکنین اصلی شهر ها و بروز مسائل حاد اجتماعی - اقتصادی و سیاسی برای کشورهای مبتلا می باشد.

فرسایش خاک، پیامدهای اقتصادی - اجتماعی، کاهش حاصلخیزی، رسوبگذاری، کمبود غذا