علیرضا ایلدرمی - استادیار دانشگاه ملایر
محمد رحمانی - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد همدان

امروزه کاربرد ژئومورفولوژی در عمران منطقه ای مورد توجه کلیه برنامه ریزان قرار گرفته است. نقش ژئومورفولوژی در شناسایی مناطق بیابانی و نحوه بیابان زایی بویژه با بررسی تیپ ، واحد و رخساره ها می توان مهر تأثید بر بیابانی بودن یا غیر بیابانی بودن م ناطق را زد. این موضوع هنگامی اهمیت پیدا می کند که در مناطق حساس که شناسایی مرز بیابان از غیر بیابان غیر ممکن و تا حدودی مشکل می باشد. بدین منظور دشت بیابانی قهاوند از دیدگاه ژئومورفولوژی مورد بررسی قرار گرفته تا بتوان از این طریق نحوه شناسایی مناطق بیابا نی را با استفاده از داده های ژئومورفولوژی مشخص ساخت. دشت قهاوند یک عارضه طبیعی با شیب کمتر از (2%) که در بین دامنه های پرشیب اطراف منطقه همچون الوند ، شازند و وصال واقع شده که به احتمال زیاد بصورت منطقه فرو افتاده ما باشد در شرق استان همدان قرار دارد. با تو جه به ویژگی های زمین شناسی، اقلیمی ، هیدرولوژیکی ، خاک و ... دشت سر موجود بصورت کشیده تحت شرایط هیدرو ژئومورفولوژیکی و مورفودینامیکی تکوین یافته و اشکال ، واحد ، تیپ و رخساره های ژئومورفولوژیکی شبیه آنچه در مناطق مرکزی ایران به چشم می خورد به مانند پلایاها بخوبی در آن قابل تفکیک و تشخیص است. در این مقاله پیوستگی مفاهیم مربوط به گذشته زمین ، وضعیت تعادل کنونی ، نوع و فرآیندها و اینکه منطقه در آستانه چه تحولی است رعایت و با توجه به مقیاس زمانی و مکانی ویژگیهای ژئومورفولوژیکی منطقه مورد نظر بیان شده است ب علاوه ضمن جمع آوری و بررسی منابع موجود با استفاده از عکسهای هوایی و ماهواره ای و کار میدانی واحدهای ژئومورفولوژیکی دشت بیابانی قهاوند به دشت و پلایا تقسیم شده است. از تیپ های قابل تشخیص واحد دشت می توان به مخروط افکنه و دشت سر و از واحد پلایا می توان به کو یر و بیابان اشاره نمود. رخساره های مخروط افکنه های دانه ریز ، دشت سر انتهایی ، تراسهای آبرفتی ، تپه شاهدها ، پهنه های رسی (شبیه دق) ، پهنه های نمکی از ویژگی های ژئومورفولوژیکی دشت بیابانی قهاوند است که به خوبی قابل تفکیک می باشند. با توجه به چنین ویژگی منط قه قهاوند جزء یکی از مناطق بیابانی کشور می باشد و با عنایت به شاخص های ژئومورفولوژیکی می توان مرزبندی خوبی از بیابان و غیر بیابان به عمل آورد.