رضا مختاری ملک آبادی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه پیام نور ، تهران ، ایران

نمادها همیشه یادآور هویت شهرها هستند. برای گردشگران و حتی شهروندان خود شهرها دیدن نمادهای شهری احساس غرور و سربلندی ایجاد می نماید. اما کدام نمادهای شهری اصفهان هستند که هویت می آفرینند و با هویت اسلامی این شهر مطابقت بیشتری دارند و مردم بیشتر به کدام نمادها و نشانه های شهر اسلامی اصفهان تعلق خاطر بیشتری دارند و دوست دارند آن را به گردشگران و تازه واردان به این شهر معرفی نمایند ؟ حافظه جمعی شهروندان از شهر اسلامی اصفهان متضمن چه مولفه هایی است؟ اینها نمونه ای از سوالاتی هستند که این پژوهش در صدد پیدا کردن جواب آنها از دیدگاه شهروندان اصفهانی است .با این اوصاف در این پژوهش سعی شده به صورت تحلیلی و با استفاده از روش پرسشنامه ای نمادهای هویت ساز اسلامی شهر اصفهان مورد تجزیه تحلیل قرار گیرد و ضمن انطباق این نمادها با ویژگی های شهر اصفهان میزان تعلق مکانی ، فضایی و زیبایی شناسی نمادهای هویتی شهر اسلامی اصفهان از دیدگاه شهروندان مورد سنجش قرار گیرد . نتایج پژوهش نشان می دهد ، میدان امام خمینی (ره ) و عناصر درونی آن مانند مساجد امام و شیخ لطف الله جزء موثر ترین نمادهای شهری هستند و شهروندان اعتقاد دارند که مساجد شهر اصفهان شکوه و عظمت و زیبایی خاصی دارند و در و دیوار شهر اصفهان نماد توحید و خداپرستی است به نحوی که شهر در ماههای محرم و رمضان و در ایام حج ، ویژگیهای کاملتری از یک شهر اسلامی به خود می گیرد . اما همچنان از مدیران شهر اسلامی اصفهان انتظار می رود این شهر با فضاسازیهای شهری و خلق فضاهای عمومی و اسلامی هر چه بیشتر در راستای نیل به یک شهر اسلامی با مصداق کامل تر حرکت نماید تا همچنان به عنوان پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی ایفای نقش نماید . چرا که متأسفانه اصفهان امروز در تجمع دود و آلودگی همه گونه نقشی را تجربه می کند. در اصفهان امروز نشانه ای کم رنگ از معماری اسلامی به چشم می خورد.این در حالیست که اکثر شهروندان با جوابگویی به سوالات پرسشنامه نشان داده اند که شهرسازی و معماری اسلامی را دوست دارند وبه میدان ها ، فضاسازی ها و مساجد با شکوه و با عظمت اسلامی افتخار می کنند.افزایش هزینه و رواج سبک های غربی در کنار عنصری مهم به نام بساز و بفروشی در شهر ذوق و سلیقه را به نفع سود بیشتر از بین برده است. استفاده از نماد های نامرتبط در معماری ، هجوم بی ضابطه انواع و اقسام آسمان خراشها، خیابانها و پیاده رو های ناموزون، همه فضای عمومی شهر را به سمت یک نوع فضای التقاطی بی نظم و ناموزون سوق داده اند. این پژوهش می کوشد با نظر سنجی از شهروندان راهکاری برای برون رفت از این مسائل پیدا نماید .

نماد ، حافظه جمعی شهروندان، فضاهای شهری ، هویت شهری ، شهر اسلامی، اصفهان