مجید یوسفی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان
مهین سعادت - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

معماری ایرانی از کم نظیرترین هنرهایی است که در طول قرون آثار بی بدیلی از خود بر جای گذاشته و سهم بسزایی در پیشرفت فن و هنر معماری در جهان داشته است. در هزاران سال قبل تاکنون پیوسته این هنر در ارتباط با مسائل گوناگون توسعه و تکامل یافته است. در طول تاریخ در ساخت بناهای مذهبی و غیر مذهبی شیوه های متفاوتی پدیدار شده است که هر یک جلوه و نمادی خاص داشته و یکی در ادامه ی دیگری بوده است. در معماری ایرانی شش شیوه ی پارتی، پارسی، خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی رواج داشته که از آن میان چهار شیوه ی اخیر مربوط به دوران اسلامی هستند و نقش عمده ای در تکوین و تشکیل بناها داشته اند. شیوه آذری که سومین سبک معماری سنتی ایران پس از اسلام است به آذربایجان منسوب است و آن را سبک مغول، ایرانی- مغول و ایلخانی- تیموری نیز می نامند. این سبک از آن رو حائز اهمیت است که خاستگاهش سرزمینی است که پیشتر نیز سرچشمه ی مکتبی در معماری بوده و پس از آن هم سبکی عالی را به معماری ایران شناسانده است. از این رو در این مقاله تلاش بر این است از میان این شش شیوه، به بررسی شیوه آذری بپردازیم و عمده ترین ویژگی های آن را برشمریم تا از این میان به شناخت بیشتری از این سبک برسیم. برای بهتر شناسانده شدن این سبک و نحوه ی اجرای آن، از میان بناهایی که بر این شیوه ساخته شده اند به معرفی مسجد جامع ورامین پرداخته شده، تا در نهایت به این مهم دست پیدا کنیم که این بنا تا چه حد در نشان دادن ویژگی های این سبک موفق بوده و تأثیر وگستره ی سبک آذری تا چه حد و تا به کجا بوده است. در آخر بدانجا می رسیم که سبک آذری نه تنها به ایلخانان وآذربایجان محدود نشد بلکه تا خراسان و عهد تیموریان رسید. روش گردآوری اطلاعات این نوشته به صورت کتابخانه ای بوده است .

معماری ایرانی، شیوه شناسی، مکتب ایلخانی- تیموری، مسجد جامع ورامین