جواد بداق جمالی - رییس پژوهشکده هواشناسی و علوم جو

گردوغبار یکی از پدیده های هواشناختی است که آثار و پیامدهای زیان باری بر محیط زیست ، سلامت انسان، و سیستم اقتصادی – اجتماعی نواحی مختلف از خود به جای می‌گذارد. این پدیده طی سال های اخیر از افزایش و گسترش قابل توجهی در ایران، مخصوصاً در نواحی غربی و جنوب غربی کشور برخوردار بوده و بصورت مشکلی جدی با ابعادی گسترده در آمده است. پدیده ی یک دهه اخیر گردوغبار در مناطق جنوب غرب، غرب، شمال غرب و مرکز کشور در حقیقت یک پدیده خزنده ای است که دارای ویژگی‌های شاخص به شرح زیر می‌باشد: - این پدیده از مناطق محدودی در کشور عراق شروع شده، ابتدا استان‌های جنوب غربی ایران و به تدریج 21 استان کشور در نواحی غربی، شمال غربی و مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد (پدیده خزنده).- غلظت ذرات معلق PM2.5 در این توفان‌ها نسبت به پدیده های مشابه بسیار بالا می باشد.- از نظر زمان وقوع محدود به فصل خاصی نبوده و تمام 4 فصل سال آمار رخداد آن ثبت شده است.- توفان‌های گردوغبار یک دهه اخیر پایداری طولانی تری (به علت ریز بوده مواد معلق) تا یک هفته و 10 روز از خود نشان می دهند.- کانون های شکل گیری این توفان ها خارج از ایران و در کشورهای عراق و سوریه می‌باشد. تغییرات اقلیمی، وقوع خشکسالی‌ها و همچنین تخریب‌های گسترده محیط زیست ، ناشی از فعالیت‌ها و دخالت‌های انسانی مانند جنگ، سدسازی های متعدد و تغییر کاربری اراضی کشاورزی و سوء مدیریت منابع آب در عراق و کشورهای همسایه در گسترش پدیده گرد و غبار طی سال های اخیر موثر بوده اند.در این تحقیق سعی شده است ابتدا به تحلیل داده های مربوط به رخداد گردوغبار در شبکه های سنجش زمینی در سازمان هواشناسی و سازمان محیط زیست پرداخته شود و در ادامه برنامه ها و راه کارهای جامع جهت کنترل این پدیده که در نتیجه تشکیل کارگروه های مطالعاتی در سطح ملی و منطقه ای در سال‌های اخیر تهیه شده اند، معرفی می‌شوند.

گردوغبار، غرب و جنوب غرب ایران، تغییرات اقلیمی، فعالیت‌های عمرانی، راه کارهای کنترل گردوغبار