محمدعلی مروتی شریف آباد - دانشیارگروه مبارزه با بیماریها، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
سیدجلیل سیدی اندی - دانشجوی دوره دکتری تخصصی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
ندا قاضی نژاد - دانشجوی دوره کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
زیبا شیرخانی کلاگری - کارشناس ارشد آمار حیاتی، معاونت تحقیقات و فناوری، دانشگاه علوم پزشکی بابل

سابقه و اهداف : هزینه جهانی صدمات جاده ای، 18 بیلیون دلار آمریکا تخمین زده شده است. حوادث جاده ای که بخش عمده ای از آن تصادفات موتور سواری است، دومین عامل مرگ ومیر و ناتوانی در ایران به شمار می آیند و موتور سواران تصادفی، یک سوم کل مصدومین را شامل می شوند. فرآیندهای تغییر رفتار شامل رفتارهای نهان و آشکار، بعد اساسی الگوی مراحل تغییر رفتار می باشند که افراد، برای پیشرفت از مراحل پایین تر به مراحل بالاتر ازآن استفاده می کنند.نظر به کمبود مطالعات در این زمینه، مطالعه حاضر با هدف تعیین مراحل تغییر رفتار استفاده از کلاه ایمنی و نیز چگونگی ارتباط آن با فرآیندهای تغییر در راکبان موتورسیکلت شهر بابل براساس الگوی مذکور انجام گردید. روش بررسی : این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی و به روش مقطعی بر روی 170 نفر از راکبان موتورسیکلت شهر بابل که به صورت نمونه گیری آسان انتخاب شدند، انجام گردید. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه استاندارد برای تعیین مراحل رفتار استفاده از کلاه ایمنی و پرسشنامه فرآیندهای تغییر بود که توسط پژوهشگران، طراحی گردید. داده های جمع آوری شده از طریق نرم افزار آماری SPSS و با استفاده از آزمونهای آماری آنووا همراه با آزمون تعقیبی توکی و رگرسیون لجستیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها : 22.9% از راکبان موتورسیکلت در مرحله پیش تفکر،11.20 در مرحله تفکر، 34.1% درمرحله آمادگی، 7.10% در مرحله عمل و34.7%درمرحله نگهداری استفاده از کلاه ایمنی قرار داشتند. میانگین نمره کسب شده توسط راکبان در فرآیندهای شناختی تغییر 74.94% ، فرآیندهای رفتاری تغییر 24% بود. رگرسیون لجستیک دوتایی نشان داد که استفاده از فرآیندهای شناختی خودارزیابی مجدد (Odds Ratio=1.374) و خودآزادی (O.R=1.401) نیز فرآیند رفتاری تغییر شرطی سازی تقابلی (O.R=1.289)، بطور معنی داری شانس انتقال از مراحل پیش عملی به مراحل عملی را افزایش می دهند. نتیجه گیری : اغلب راکبان موتورسیکلت در مرحله آمادگی جای داشتند و برای انتقال از مراحل پایین تر به مراحل بالاتر و نهایی تغییر رفتار استفاده از کلاه ایمنی، بیشتر از فرآیندهای شناختی استفاده می کردند. لذا استراتژی های مداخله ای که بر این نوع فرآیندها تاکید داشته باشند، می توانند در انتقال افراد به مراحل بالاتر رفتار استفاده از کلاه ایمنی، تاثیرگذارتر باشند.

الگوی مراحل تغییر، راکب موتورسیکلت ، کلاه ایمنی