افشین پیش بین - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز،
مهدی حمزه نژاد - استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران،

ایوان در معماری ایران عنصری شاخص و دعوتکننده به حساب میآید وهمواره از پیش از اسلام تا کنون به عنوان عنصری مهم و هویتبخش در بناهای مختلف این سرزمین ایفای نقش کردهاست. در ایران بعداز اسلام با تغییر شکل ایوانهای تخت دورهی هخامنشی به ایوانهای قوسدار، به نظر میرسد که به تدریج مفاهیم عمیق و پیچیدهای در قالب نحوهی جایگیری این عنصر در فضا، ارتباط آن با سایر عناصرفضا و همچنین اشکال و نقوش زمینه، در آن گنجانده شده است. با توجه به مطالب فوق این سؤال مطرح می گردد که این مفاهیم چه مضامینی را در بر دارند؟ و اینکه در کاربری های مختلف به چهترتیب و با چه ویژگی هایی قابل دسته بندی هستند؟ این مقاله از نوع نظری بنیادی بوده و روش تحقیق تحلیلی توصیفی میباشد و در - - آن با بررسی مفاهیم ایوان از دو دیدگاه تاریخی و مفهومی و دستهبندی این مفاهیم در کاربری های مختلف در دوران پس از اسلام از طریق مطالعات کتابخانه ای، و جستار آنها در آیات قرآن کریم، این نتیجه حاصل شد که ایوان با توجه به کاربری های مختلف بهمنظور نشان دادن عظمت و تسلط بر مردم یا طبیعت و یا به عنوان نمادی از انسان کامل به کار رفته است.

ایوان، سلسله مراتب، تسلط بر مردم، توسل، اریکه