علیرضا یزدان پناه - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان

در ایران بعد از انقلاب اسلامی مصرف کودهای شیمیایی در کشور با رشد قابل ملاحظه ای روبرو شد. به طوری که مصرف کودهای شیمیایی در سال 1358 هزار تن به رقم2/17 میلیون تن در سال 1368، و در سال 1385 به بیش از 4 میلیون تن رسید. با بررسی دقیق تر در مورد ساختار مصرف و نسبتهای بین عناصر مغذی ازت، فسفر و پتاسیم طی سالهای مذکور تناقضاتی در ترکیب و روند مصرف انواع کودهای شیمیایی دیده می شود. به طوری که در سال 1385، 2/4 میلیون تن کودهای نیتروژنه(59 درصد)،0/9 میلیون تن کودهای فسفاته (23 درصد)، 0/3 میلیون تن کودهای پتاسه(7 درصد) و 11 درصد سایر کودهای شیمیایی مصرف شده است. گزراشهای موجود نشان می دهد که در ساهای اخیر با مصرف بی رویه کودهای شیمیایی و سموم آفات و بیماریهای نباتی آلودگی منابع آب و خاک گسترش یافته است. آلودگی آبهای زیرزمینی به نیترات و تجمع بیش از اندازه نیترات در اندام مصرفی محصولات زراعی و باغی موجب افزایش نگرانی شده است. طبق تحقیقات انجام شده کارایی زراعی و بازیافت کود در ایران پایین است به طوری که کارایی زراعی در ایران 10 کیلوگرم محصول به ازای هر کیلو گرم نیتروژن است در حالی که در کشورهای توسعه یافته 20 کیلوگرم محصول به ازای هر کیلو گرم نیتروژن است و دلیل اصلی آن عدم انتقال یافته های تحقیقاتی به کشاورزان است. میانگین جهانی درصد بازیافت نیتروژن برای گندم 33 درصد ، در کشورهای توسعه یافته 42 درصد، کشورهای درحال توسعه 29 درصد و در ایران 20 تا25 درصد برآورد می شود. ارزش کل کود شیمیایی، سم و بذر مصرفی در ایران در سال 1385، 12000 میلیارد ریال و مجموع یارانه نهاده های کشاورزی 7585 میلیارد ریال بود. در بودجه این سال یارانه کودهای شیمیایی 6950 میلیارد ریال بود که 92 درصد از یارانه نهاده های کشاورزی به کودهای شیمیای اختصاص یافته است. با توجه به ضرورت اجرای هدفمند شدن یارانه ها، به منظور بهینه سازی مصرف نهاده های کشاورزی، ارتقاء بهره وری، کارایی مصرف کودهای کشاورزی، افزایش کیفی و کمی محصولات کشاورزی، تامین سلامت مصرف کننده گان، حفظ محیط زیست و منابع پایه تولید، لازم است درصدی از این یارانه های نهاده های کشاورزی در اختیار تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قرار گیرد که با تحقیقات موثر در این زمینه ها و در پی آن با ترویج صحیح یافته های مربوط بتوان به این امر مهم دست یافت.

آلودگی، بهینه سازی مصرف نهاده های کشاورزی، کودهای شیمیایی، هدفمند شدن یارانه ها