مجید یوسفی ولیک چالی - دانشجوی دکتری علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
مسعود باباییان - دانشجوی دکترای علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

کشور ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و اقلیمی یکی از حساس ترین نقاط جهان از نظر فرسایش های آبی و بادی می باشد. بادشکن ها (Windbreak) یا کمربندهای سبز حفاظتی (Green wall Shelterbelt) معمولا نوارهای از درختان و درختچه ها هستند که به منظور حفاظت مزارع، خانه ها ، کانال ها و سایر مناطق موجود در معرض باد به عنوان موانعی در برابر انتشار خاک و شن به کار می روند. امروزه، بادشکن ها و کمربندهای سبز حفاظتی یکی از مولفه های مهم سیستم های تولید محصول در سراسر جهان می باشند. بادشکن ها دارای پتانسیل بالقوه ای برای سازگاری با تغییرات آینده اقلیم بوده و ممکن است در بعضی از حالاتف تلفیق بادشکن ها و سایر فعالیت های اگروفارستری در سیستم های کشاورزی پایدار، عایدات زیادی را موجب گردند.یکی از عمومی ترین تعابیر منفی که در مورد بادشکن ها در ایجاد کمربند سبز حفاظتی اطراف مزارع، وجود دارد اثرات رقابتی بین بادکن و محصولات مجاور آن می باشد. استفاده از درختان تثبیت کننده نیتروژن به عنوان بادشکنف هرس ریشه درختان و قطع ریشه های جانبی درختانی که به درون مزارع محصولات گسترش یافته اند، رقابت درختان با محصولات زراعی بر سر مواد غذایی را تا حدودی کاهش می دهد. ایجاد بادشکن ها نه تنها به عنوان عاملی برای ایجاد پناه در نقابل باد شناخته می شود بلکه با تولید محصولات مختلف و ارائه سایر خدمات نظیر تولید میوه، چوب، علوفه برای حیواناتف زیستگاه حیات وحش و سایر تولیدات اقتصادی و کشاورزی، ارزش افزوده ای را ایجاد می کند. علی رغم تحقیقات وسیع و دامنه داری که بر روی بادشکن ها در سراسر دنیا صورت پذیرفته است ولی متاسفانه سهم ایران در این تحقیقات بسیار اندک و انگشت شمار می باشد. لذا پیشنهاد می گردد که با توجه به معضل ریزگردهای کشور، نقش بادشکن ها بر کنترل این ریزگردها مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. همچنین گونه های بومی چند منظوره مناسب ایجاد بادشکن و کمربند سبز حفاظتی در سراسر نواحی رویشی ایران شناسایی شوند. نقش بادشکن ها در کنترل و جلوگیری از انباشت و تجمع برف در جاده های برف گیر کشور و کاهش مصرف انرژی، به ویژه سوخت های فسیلی مصرف شده در منازل روستاییان مجاور مزارع ، دامداری ها و کشت های گلخانه ای مورد بررسی قرار گیرد. مطالعات اقتصادی و اجتماعی جامعی نیز می بایست در زمینه ایجاد انگیزه های لازم جهت پذیرش و ترغیب تولیدکنندگان محصولات کشاورزی برای احداث بادشکن به منظور استقرار کمربند سبز حفاظتی در حاشیه مزارع و خانه های روستای محاط در مزارع در نواحی مختلف ایران به عمل آید.

بادشکن، کمربند سبز حفاظتی، اگروفارستری، کشاورزی پایدار