حجت الله مظاهری لقب - دانشیار، رشته زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
سعیده صلواتی - عضو هیئت علمی، گروه علمی علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

وجود تنوع مواد مؤثره بیولوژیکی در گیاهان سبب شده است تا برای استخراج آنها از مواد شیمیایی مختلف استفاده شود. ساپونین ها ترکیبات گلیکوسایدی هستند که در ترکیب با غشاء سلولی باعث از بین رفتن آن میشود. عمدتاً استخراج ساپونین ها با استفاده از الکلها صورت میگیرد که متعاقباً از تکنیک کروماتو گرافی برای شناسایی کیفی آنها و در نهایتاز زیست سنجی جهت تعیین اثرات درمانی و سایر اثرات بیولوژیکی استفاده میشود. در اثر عمل کاتالیزوری آنزیمها روی ساپونین های گیاهی، ساپونین های دیگری با خاصیت سمی به وجود می آیند. با روشن شدن وجود چنین آنزیمهایی دریونجه، توجه به تغییراتی که در مراحل رشدی مختلف در هیدرولیز و سنتز ساپونینها ایجاد میشود، میتواند بیانگر بیان آنزیمهای متنوع کاتالیزوری در گیاه یونجه طی رشد باشد. از این حالت می توان استفاده کرد و ساپونین هایی با فعالیت بیولوژیکی بالای ضد حشره و پاتوژن ولی مفید و غیر مضر برای انسان را انتخاب کرد. یونجه با دارا بودن ترکیبات ساپونینی، علاوه بر دارا بودن خواص دارویی و درمانی، باعث ایجاد نفخ در سیستم گوارشی موجود استفاده کننده از آن میگردد. در صورتی که عاملی بتواند این ترکیب را هیدرولیز نماید و باعث کاهش خاصیت آمفی پاتیکی آن شود، آن را بیشتر قابل استفاده میکند. به منظور اثبات اثرات هیدرولیزی آن، فعالیت آنزیم بتا -دی- گلوکوسایداز بادام با به کارگیری ساپونین های ریشه و برگ گیاهچه های یونجه به عنوان سابسترا ارزیابی شد. آنزیم بادام اثراتی داشت ولی مقدار آن خیلی پایین بود. فقط ترکیب ساپونینی به نام مدیکوساید - آ از ریشه و یک ساپونین ناشناخته از برگ هیدرولیز شدند. اکثر باندهای ساپونینی تغییر نکرده بودند، و این نشان دهنده عدم کارآیی این آنزیم برای هیدرولیز ساپونین است.

آنزیم، ساپونین، کاتالیزور، هیدرولیز، یونجه