زینب جوانمردی - کارشناس ارشد دانشکده علوم کشاورزی پردیس ابوریحان, دانشگاه تهران
حمید ایران نژاد, - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی پردیس ابوریحان, دانشگاه تهران
نسترن شهبازیان - استادیار دانشکده علوم کشاورزی پردیس ابوریحان, دانشگاه تهران
والتر شوستر - پرفسور دانشگاه یوس توس لیبیک آلمان

به منظور بررسی ا ثر اشعه رونتگن بر روی تر کیب اسیدهای چرب سه رقم کتان روغنی سه رقم کتان ویتا کلد (Vitagold)، بیوندا (Bionda) و اشتام 2/764 (Stamm 2/764) که دارای ترکیبات اسیدهای چرب مشخصه هستند داخل گل دانه ای قرار گرفته در مزرعه کشت شدند . برای هر رقم هفت گلدان و داخل هر گلدان ١٠ گیاه در نظر گرفته شد . زمانیکه طول گیاهان به 40-30 سانتی متر رسیدن (زمان کوتاهی قبل از گل دهی ) آن ها را در سال ١٣٨١ در اطاق اشعه دهی دانشگاه یوس توس لیبیک قرار داده ودر اطاقهای مختلف تحت تاثیر ٥- ١٠ و ٢٠ کیلو رونتگن اشعه قرار گرفته وتا ظهور گلها آنجا بودند . سپس گلد آن ها جهت ادامه رشد وتولید بذر در مزرعه واقع شدند . گیاهانیکه تحت تاثیر اشعه قرار گرفته اند ‘ نسبت به شدت اشعه در رشد طولی وظاهری تغییر نموده بطوریکه نسبت به 5، 10 و 20 کیلورونتگن طول رشدی آن ها از ٨٠ سانتی متر به ٥٦ وبعبارتی 55 سانتی متر رسید( ٥کیلو رونتگن ٨٠ سانتی متر‘ ١٠ کیلو رونتگن 60-67 -65 - سانتی مترو ٢٠ کیلو رونتگن 56-56- و 55 سانتی متر ). ضمنا رنگ برگ ها از سبز تیره تا سفید لکه ای متغییر بوده وتعداد گل تولید شده به شدت کاهش یافته است . گیاهانیکه از نظر مرفولو ژیکی تغییر یافته اما قدرت تولید بذر داشتند ‘ بذر تهیه (ایزوله =خودگشن ) و بر اساس روش نیمه بذر نیمی از آن جهت تعیین در صد نسبت اسیدهای چرب توسط دستگاه گاز گروماتوگراف استفاده ونیم دیگر آن در صورت مناسب بودن اسیدهای چرب کشت شدند . نتایج نشان میدهند که میانگین میزان اسیدچرب لینولن یک رقم اشتام 7/2 % کمتر ‘ اسید لینو لئیک 1/2 در صد و اسیدچرب 7/5 در صد بالاتر از شاهد می باشد . طیف پراگند کی میزان اسیدلینولنیک رقم اشتام در نسل دوم بطور نسبی تعداد زیادی در گروه 53-45% و 62-54% ودر گروه 71-63% و 35-27% تعداد یکسانی بذر موجود بود . میزان اسید چرب تقسیم کاملا نرمالی را نشان نمی دهد. طیف پراگند کی میزان اسیدلینولئیک کمتر است بطوریکه ١٨ % در گروه 8-0% و 6% در گروه 26-18% واقع شده اند . این شرایط برای رقم ویتا کلد وبیوندا نیز معتبر است . در نسل دوم آن هانیز میزان اسید لینولنیک ک اهش ومقدار اسیدهای چرب و لینو لئیک افزایش یافته است . این تغییرات در گیاهانیکه تحت تاثیر ٢٠ کیلو رونتگن اشعه یا کوبال قرار گرفته اند در هر سه رقم تقریبا شدید تر می باشد. البته جهت تثبیت ژنی وثبات صفات ذ کر شده بذر نسل ها ی بعدی نیز بایستی مورد آزمایش قرار گیرند . در زمان ها ی گذشته محققینی مثل petry,1922,Zankevich, 1937, Flor, 1956 Hoffmann 1959 وغیره آزمایشاتی با این اشعه ها بر روی گیاهان انجام داده وبه نتایج مثبتی نیز رسیده اند.

رونتگن, اسیدلینولئیک, اسیدلینولنیک, اسیداولئیک