پیام پزشکپور - محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان،
سعید نظری - محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان،
فریبا محمدی - محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان،
لیلا سپهوند - دانشجوی کارشناسی رشته زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد

به منظور بررسی اثر تنش خشکی انتهایی بر بعضی صفات کمی و شاخص های ارزیابی کننده تحمل ٥ ژنوتیپ نخود (Cicer arietinum L. ) آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 84-1383 در خرم آباد به صورت کرتهای خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد . کرتهای اصلی آزمایش شامل سه تیمار تاریخ کاشت در تاریخ های ٢٧ آبان ماه ، ١٤ بهمن ماه و 26 فروردین ماه 84-1383 به نحوی اعمال گردید که در اثر کشت دیرهنگام در تاریخ کاشت سوم ژنوتیپ های نخود در مراحل زایشی و پر شدن دانه با تنش خشکی و درجه حرارت نسبتًا بالا مواجه شوند . کرتهای فرعی آزمایش شامل ٥ ژنوتیپ نخود Flip93-93 ، آرمان ، هاشم، ILC482 ، توده محلی گریت بودند . نتایج این بررسی نشان داد با تأخیر در زمان کاشت و مصادف شدن مرحله پر شدن دانه با تنشخشکی و درجه حرارتهای نسبتًا بالا ، ماده خشک گیاه ٨٢ %، عملکرد دانه ٨٠ %، شاخص برداشت ١٩ %، تعداد روز از کاشت تا گلدهی ٧٠ % و تعداد روز از کاشت تا رسیدگی فیزیولو ژیکی ٤٠ % کاهش یافت . کاهش عملکرد عمدتًا به دلیل کاهش تعداد غلاف در بوته ( ٨٥ %)و کوتاه تر شدن دوره پر شدن دانه ٤٥ % بود. ژنوتیپ های نخود در ارتباط با صفات یاد شده اختلاف معنی داری با هم داشتند . ژنوتیپ های پیشرفته Flip93-93 هم در شرایط مطلوب (در اولین تاریخ کاشت) بیشترین عملکرد دانه ١٤٧٤ کیلوگرم در هکتار) را داشت و هم با تأخیر در کاشت و مواجه ) شدن با شرایط تنش و درجه حرارت بالا (در تاریخ کاشت سوم با ٢٧٥ کیلوگرم در هکتار ) دارای عملکرد بیشتری بود . به منظور ارزیابی ژنوتیپ های نخود نسبت به تنش خشکی از شاخص های حساسیت به تنش (SSI)، تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، تحمل (TOL) و میانگین بهره وری (MP) استفاده شد. بر اساس شاخص تحمل به تنش فرناندز ژنوتیپ پیشرفته Flip 93-93 هم در شرایط مطلوب (کاشت پاییزه ) بیشترین عملکرد دانه ( ١٤٧٤ کیلوگرم در هکتار) را داشت، و هم با تأخیر در کاشت و مواجه شدن با شرایط تنش و درجه حرارت بالا (در تاریخ کاشت بهاره با ٢٧٥ کیلوگرم در هکتار ) دارای عملکرد بیشتری بود . هم چنین بر اساس شاخص حساسیت محیطی (SSI) ژنوتیپ مزبور دارای مقاومت بیشتری به تنش خشکی و درجه حرارت بالا بود.

نخود ک ابلی، تنش خش کی، عملکرد دانه و شاخص های مقاومت