محمدرضا رمضانی مقدم - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان ‐- بخش تحقیقات پنبه -‐ کاشمر
اسلام مجیدی هروان - پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی‐ کرج

به منظور بررسی تنوع ژنتیک ی تحمل به شوری در گونه های مختلف زراعی پنبه و جستجو برای یافتن منا بع ژنتیکی متحمل ٢٨ رقم از چهار گونه زراعی جنس Gossypium در قالب ٤ آزمایش (دو آزمایش در شرایط تنش شوری و دو آزمایش در شرایط غیر تنش) مورد ارزیابی قرار گرفتند . تنوع بالای بین و درون گونه ای برای تحمل به شوری مشاهده گردید ، در بین صفات مورد بررسی تنوع ژنتیکی بالا در هر دو سطح پلوئیدی برا ی صفات k+/+Na و k+ مشاهده شده ولی دو صفت میزان اسیدآمینه پرولین و قند های محلول خصوصا در دیپلوئید ها از تنوع پایینی برخوردار بودند. ارقام گونه G. herbaceum از تحمل به شوری نسبتا بالایی نسبت به سه گونه دیگر بر خور دارند . ارقام گونه تتراپلوئید G. barbadense علی رغم رشد و درصد سبز مطلوب درمراحل جوانه زنی واستقرار (که این مورد را می توان به نسبت بالای K/+Na+ آن ها نسبت داد ) در مراحل بعدی رشد نسبت به شوری حساس تر از سایر گونه ها بوده و به طور کلی ارقامی که بیشترین نسبت K+/+Na را تا انتهای مراحل رشد داشتند از عمل کرد بالاتری برخوردار بودند. در میان ارقام تتراپلوئید رقم Crema از گونه G. hirsutum با 4884/9 کیلوگرم در هکتار بالاترین عمل کرد را در شرایط تنش شوری داشته و در میان دیپلوئید ها سرخه سمنان (G. herbaceum) با 1836/5 کیلوگرم در هکتار د ارای بیشترین عملکرد در شرایط تنش شوری بود . همچنین برای تعیین شاخص انتخاب مناسب از ضرایب همبستگی ساده ، رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت برای تجزیه داد ه ها استفاده شد . برای هر چهار گونه زراعی جنس Gossypium صفت K+/+Na یک صفت مناسب جهت انتخاب برای افزایش تحمل به شوری بود . با استفاده از شاخص های تحمل تنش در دیپلوئید ها ارقام آریا و سرخه سمنان و در تتراپلوئید ها ارقام کرما و ٤٣٣٤٧ متحمل ترین ارقام شناسایی شدند.

ا Gossypium، شوری, نسبت پتاسیم به سدیم