راضیه موسوی خورشیدی - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی
محمدرضا گلیج - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

در سالهای اخیر، جهان با مخاطرات جدی از قبیل تغییرات آب و هوای جهانی و گرم شدن زمین مواجه شده است. عامل اصلی ایجاد این تغییرات، افزایش گازهای گلخانه ای در جو است. عنصر اصلی تشکیل دهنده گازهای گلخانه ای، 3PF کربن دی اکسید است که به خصوص در اثر فعالیتهای انسانی در نواحی شهری – مانند استفاده از سوخت هایفسیلی در صنعت و تولید، ساختمان و حمل و نقل و کاهش روزافزون عرصه های طبیعی- منتشر می شود. مطالعات نشان دادهاند که بیشترین میزان مصرف انرژی و انتشار کربن، در شهرها اتفاق میافتند و الگوهای توسعه شهری مبتنی بر پراکنده رویی و حومه نشینی نیز این روند را تشدید میکنند. الگوهای کاربری زمین و شکل شهری که برونداد اصلی مطالعات برنامهریزی شهری است، به طور مستقیم بر میزان آلودگی هوا و مصرف انرژی تاثیرگذار است. در الگوهای کاربری زمین حومه ای و پراکنده، با افزایش مسافت ها، اتکا به اتومبیل های شخصی و توسعه در سطح، بر میزان آلودگی هوا و مصرف انرژی در ساختمان ها افزوده می شود. از این رو، برنامه ریزی شهری نقش بسیار مهمی را در در جلوگیری از گرمایش روزافزون جهانی، و در مقیاسی کوچکتر، در کاهش ایجاد جزایر گرمایی در شهرها ایفا می کند. در این راستا، یکی از الگوهای نوینی که در برنامه ریزی شهری مورد توجه قرار گرفته است، رشد هوشمند است. رشد هوشمند، یک الگوی برنامهریزی شهری و حملونقل است که بر توسعه در مرکز شهر و جلوگیری از پراکنده رویی تاکید می کند و مبتنی بر شکل شهری فشرده و حمل و نقل عمومی، توسعه اجتماعات محلی قابل پیاده روی و تقویت و حفاظت از عرصه های سبز و باز طبیعی است. رشد هوشمند در تقابل با توسعه های پراکنده شهری، علاوه بر ملاحظات محیطی، ملاحظات اجتماعی و اقتصادی را نیز دربر می گیرد و به توسعه پایدار در عرصه های شهری می انجامد. در این مقاله سعی بر آنست تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی، 10 اصل اساسی رشد هوشمند برای توسعه شهری تبیین گردد و راهبردها و مدلهای گوناگونی را برای دستیابی به این الگو در اجتماعات محلی پیشنهاد نماید.

برنامه ریزی شهری، رشد هوشمند ، مصرف انرژی، آلودگی هوا، گرمایش جهانی، توسعه پایدار