ابراهیم اقبالی - استادیار دانشگاه محقق اردبیلی

هدف از تدوین این مقاله این بود که داستان «خسرو و شیرین» را که در دو منظومه متفاوت آمده است، به صورت تطبیقی با هم مقایسه کنیم . نخست خلاصه ای از دو منظومه؛ یعنی شاهنامه و خسرو و شیرین نظامی فراهم آوردیم تا چهارچوب و طرح کلی داستان در دو منظومه پیش چشم خواننده باشد. سپس دو صورت این داستان را با یک منبع تاریخی مقایسه کرده ایم تا معلوم شود کدام یک از سرایندگان به روایات تاریخی پای بندتر بوده اند. مسلماً این مراجعه می بایست به منبعی صورت گیرد که قبل از این دو منظومه به رشته تحریر در آمده باشد؛ چرا که احتمال اینکه تاریخ های بعد ی خود تحت تأثیر یکی از این دو منظومه باشند ، کم نیست . در ضمن ممکن است در طول زمان شاخ وبرگ هایی به این داستان افزوده و وارد تاریخ شود. برای این کار تاریخ طبری را انتخاب کردیم که از همه منابع قدیمی تر است و خلاصه ای هم از روایت تاریخ طبری فراهم کرد یم تا دو خلاصه قبلی را با این یکی محک بزنیم . مواردی نیز بود که در شاهنامه یا خسرو و شیرین یا هر دو ذکر شده بود ، ولی در تاریخ طبری نبود. در چنین مواردی نیز به کتاب های مجمل التواریخ و تاریخ ثعالبی مراجعه کردیم که حداقل قبل از نظامی تألیف یافته اند.

خسرو و شیرین نظامی ، شاهنامه فردوسی، نقد تطبیقی