کاووس حسن لی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
سعید حسام پور - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

درباره ی دانشمند و سخن سرای بلند آوازه ی ایرانی، حکیم عمر خیام نیشابوری و آثار برجسته ی او به ویژه شعرش، نوشته های گوناگون پدید آمده است، اما درگستره ی خیام پژوهی هنوز جای بسیاری از پژوهش های بایسته و مطالعات بنیادی خالی است. در نگاهی کلی به آثاری که درایران درپیوند با خیام پدیدآمده است، می توان این کارنامه را به پیش ازسال 1300 خورشیدی وپس از آن تقسیم کرد: در بخش نخست، درمنابع و اسنادکهن، مطالب ضد و نقیض درباره یخیام فراوان است و درشکل گیری و گسترش پژوهش های بخش دوم، ترجمه ی انگلیسی ادواردفیتزجرالد از رباعیات خیام، جایگاه ویژه ای دارد؛ زیرا افزون براین که این ترجمه، توجه جهانیان را به خیام و ایران جلب کرد، بسیاری از پژوهشگران ایرانی را نیز برانگیخت تا با دقت و درنگ بیشتری به زندگی وشخصیت خیام بپردازند و البته ضد و نقیض هایی که در اسناد ومنابع کهن وجود داشت و همچنین شیوه ی نگرش خیام پژوهان موجب شد رویکردهای گوناگوندرگستره ی خیام شناسی معاصر پدیدآید.نویسندگان این مقاله در یک طرح پژوهشی گسترده، نزدیک به سه سال به شناسایی، معرفی و بررسی تمامی آثاری پرداختند که درسده ی چهاردهم (ازسال 1300 تا پایان سال 1380 خورشیدی) در پیوند با خیام در ایران پدید آمده ، یا از زبان های دیگر به فارسی برگردانده شده است . آنچه در این مقاله به آنپرداخته می شود، بررسی کلی کارنامه ی خیام پژوهی درسده ی چهاردهم است که با ارائ هی جدول ها و نمودارهای زمانی و موضوعی بازنموده شده است.

خیام پژوهی، مقاله، کتاب، زمان، موضوع