کاظم دزفولیان - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی
فرزاد بالو - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

نظریه پردازان ادبی معاصر، از چشم اندازهایی مختلف ژانرهای ادبی را مورد نقد و بررسی قرار داده اند. در این میان، میخائیل باختین نظریه پرداز بزرگ روس، جایگاه ویزه ای دارد. وی با تأکید بر اصطلاح کلیدی منطق مکالمه در میان انواع ادبی، تنها نوع ادبی رمان و آن هم رمان های داستایفسکی را واجد ماهیت گفتگویی و چندآوایی می شمرد. بر همین اساسف باختین آثار حماسی و تراژدیک را فاقد خصلت مکالمه ای می داند. در نظر وی، تک آوایی و تک صدایی بر چنین آثاری حاکم است و صدای راوی بر فراز صداهای شخصیت های داستان شنیده می شود. ما در این مقاله بر آنیم تا با استناد به آراء و اندیشه های باختین، و با محوریت شاهنامه فردوسی این مدعا را مورد نقد و بررسی قرار دهیم و با ذکر پاره ای از داستان ها و مؤلفه های بنیادین شاهنامه، بر منطق گفت و شنودی آن، تصریح و تأکید نمائیم.

شاهنامه، منطق مکالمه، رمان، حماسه، چندآوایی، تک آوایی، دیگری، کارناوال