مسعود قدسی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
سیروس محفوظی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

این تحقیق با هدف تعیین نقش وزن دانه های تشکیل شده در قسمت های مختلف سنبلچه و میزان مشارکت آنها در عملکرد نهایی محصول و امکان انتقال اسیمیلات ها به دانه ها و بررسی افزایش عملکرد دانه از طریق افزایش وزن دانه اجرا شد . در سال زراعی 84-1383 تعداد 5 ژنوتیپ گندم در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش رطوبتی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شدند. نتایج نشان داد تنش رطوبتی در مرحله پس از گرده افشانی موجب کاهش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت شد. بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیک و دانه به ترتیب متعلق به رقم توس و ژنوتیپ C-80-10 بود. همچنین لاین C-80-10 بالاترین شاخص برداشت را بخود اختصاص داد. قسمت 1/3 میانی و 1/3 پایینی سنبله اهمیت بیشتری در تعیین وزن دانه در سنبله داشتند و می تواند در اصلاح و انتخاب ارقام گندم برای شرایط مختلف (معمولی و تنش رطوبتی) مورد نظر قرار گیرد. همچنین دانه های A و B موجود در سنبلچه ها نیز در تعیین وزن دانه در سنبله نسبت به سایر دانه های موجود در سنبلچه نقش بیشتری داشتند. با حذف 25 % و 50 % از سنبلچه ها مشخص گردید دانه های باقیمانده تحت شرایط تنش رطوبتی نسبت بهشرایط آبیاری کامل کاهش وزن ناچیزی داشتند. همچنین در مقایسه با شاهد (بدون حذف) وزن این دانه ها کاهش چشمگیرینداشتند و در یک سطح قرار گرفتند. بنابراین می توان چنین نتیجه گیری کرد که دانه ها تحت شرایط تنش رطوبتی نیز قادرند پتانسیلوزن خود را به شرایط آبیاری کامل نزدیک کنند. همچنین دانه ها (مخزن ها) پتانسیل بالقوه برای افزایش وزن دارند که در صورتفراهم بودن شرایط به حالت بالفعل در خواهد آمد. از طرف دیگر بیشترین تعداد و وزن دانه در سنبله، بالاترین تعداد و وزن دانه در قسمت های مختلف سنبله، بیشترین وزن دانه در موقعیت C, B و D و بیشترین تعداد و وزن دانه با حذف 25 % و 50 % گلچه ها متعلق به ژنوتیپ C-80-10 بود که ارتباط مثبت آنرا با وزن بالای دانه در سنبله و وزن هزار دانه این ژنوتیپ تایید می نماید.

ساختار سنبله، سرعت پر شدن دانه، گلچه، رشد دانه، گندم