هادی حسینی - دانشجوی کارشناسی دانشگاه بیرجند، دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی آب
علی شهیدی - استادیار، دانشگاه بیرجند، دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی آب
مصطفی زارع بهاری - کارشناس ارشد شرکت مهندسی مشاور طوس آب

آب مهمترین نهاده بخش کشاورزی کشور و بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان میباشد. با افزایش سریع جمعیت جهان، فشار بر مناب محدود آب، افزایش می یابد. سه مرحله مهم در احداث شبکه های آبیاری و زهکشی شامل مراحل طراحی ساخت و بهره برداری از شبکه میباشد. امروزه مراحل طراحی و ساخت شبکه آبیاری و زهکشی در همه ی کشورها دارای ضوابط، استانداردها و سیستمهای اجرایی و مشخص و تبیین شده ای است. اما در حال استفاده از خلاقیت فردی و جمعی و ابتکار عمل در طراحی، اجراء و حتی بهره برداری میتوان سبب بهبود وضعیت فنی و اقتصادی شبکه آبیاری و زهکشی گردد که امروز این مهم در واژه مهندسی ارزش گنجانده شده است. رودخانه کنر در شرق افغانستان در حوضه ی آبریز کابل واقع است، حوضه آبریز رودخانه کابل در محل اتصال سه استان لغمان، کنر و ننگرهر قرار دارد. منشاء اصلی آب ایرن رودخانه ذوب برف ارتفاعات شرقی افغانستان می باشد آبدهی قابل توجه این رودخانه و وجود دشت گمبیری در کرانه آن از یکطرف و همچنین سطح پایین زندگی ساکنین مجاور رودخانه و لزوم تغییر و اصلاح وضعیت معیشتی و اجتماعی انان از سوی دیگر سبب پیشنهاد یک پروژه اجرایی با اهداف طرح توسعه آبیاری و زهکشی 6000 هکتار اراضی دشت گمبیری و 30000 هکتار اراضی بهبود (جلال آباد) و رفع کمبود اب نیروگاه برق آبی درونته ، توسط دولت شده است. در مسیر اجرای طرح ها عموما مشکلات اجرایی، اجتماعی و فرهنگی متعددی وجود دارد . در حین مطالعات مشخص گردید که تکیه بر تامین اهداف پروژه پاسخگوی شاخص های اقتصادی نیست لیکن کاربرد مهندسی ارزش و افزودن فرصت های توسعه در منطقه مشتمل بر در بر نظر گرفتن نیروگاه برق آبی جدید، سبب بهبود وضعیت اقتصادی طرح خواهد شد. تغییرات در سد انحرافی احداث کانال انتقال (توسعه نیروگاه برق آبی جدید، سبب بهبود وضعیت وضعیت اقتصادی طرح خواهد شد. تغییرات در سد انحرافی، احداث کانال انتقال (توسعه 2800 هکتار) در جناح چپ رودخانه کنر و همچنین طرح ایجاد نیروگاه شماره 1 تغییراتی است در مطالعات مهندسی ارزش قابل پیشنهاد است نرخ فروش برق با طرح پیشنهادی تا 40% کاهش پیدا کرده که از لحاظ اقتصادی توجیح پذیر است. هرچند که با اجرایی شدن این پیشنهاد میزان هزینه های اولیه طرح افزایش می یابد اما با اجرای طرح مهندسی ارزش می توان از نظر اقتصادی طرح را توجیح پذیر نمود. البته پیشنهاد مهندسی ارزش در این طرح قابلیت بازنگری داشته و همواره این احتمال وجود دارد که پیشنهادات جدیدتر کارایی بیشتر را در طرح ایجاد نماید.

افغانستان، دشت گمبیری، شبکه آبیاری و زهکشی، مهندسی ارزش