مهدی کماسی - استادیار گروه عمران دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره)
بهناز پیرهادی - دانشجوی مهندسی عمران دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره)

بشر همواره در طول تاریخ برای استفاده از منابع طبیعت و سهولت در زندگی دست به تغییراتی در محیط زیست زده است. در ابتدا شاید این تغییرات اثر چشم گیری روی محیط زیست نداشته اما در طول صدها سال باعث ایجاد تغییراتی روی زیست بوم شده است. این تغییرات ممکن است مثبت و یا منفی باشند و محیط زیست را به خطر بیندازد. نوع صخره ها و خاک منطقه، شکل زمین و پوشش گیاهی منطقه از جمله عواملی هستند که شکل، اندازه و میزان جریان اب رودخانه را تعیین می کنند. وقتی این ارتباط تنگاتنگ بین رودخانه و زمین، به وسیله یک سد قطع می شود، تأثیر خود را بر سراسر حوضه ابریز و همچنین اکوسیستم منطقه نشان می دهد. از جمله ی سازه های هیدرولیکی می توان سد که مهمترین سازه ی آبی است و یا موج شکن و سیستم های ابیاری و زهکشی را نام برد. این سازه ها روی محیط زیست، زندگی انسانی، حیات جانوران، هوا و غیره اثرات مثبت و منفی دارند که اثرات منفی آنها عواقب جبران ناپذیری روی محیط زیست بر جای می گذارند مثلاً احداث سد که امروزه یکی از مهمترین و شاخص ترین فعالیت های عمرانی است و به دنبال نیازهایی مثل تأمین انرژی، مقاصد ورزشی و گردشگری، گسترش ماهیگیری، کنترل سیلاب ها و غیره احداث می شوند دارای عواقبی مثل تغییر در کیفیت اب به علت یکجا ماندن، به زیر آب رفتن زمین های کشاورزی و گاهی مناطق مسکونی و غیره می باشد. برای حل این مشکلات راه حل هایی مثل کاهش رسوب ورودی به رودخانه، احداث ماهی روهای مناسب، تعیین دبی مناسب برای رودخانه و غیره عرضه شده که در این مقاله به بررسی آنها پرداخته شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که باید برای بررسی های زیست محیطی سازه های هیدرولیکی وقت، هزینه و توجه بیشتری صرف شود تا شاهد کاهش اثرات منفی و جبران ناپذیر این سازه ها روی محیط زیست بودبه گونه ای که توسعه در همه ابعاد نگریسته شود و حالت پایدار داشته باشد.

اثرات زیست محیطی، سد، سازه های آبی، ارزیابی، سیستم