کریم حسین زاده دلیر - استاد و مدیر گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری
حمید پیرعلیلو - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری

از پدیدههای مهمی که کشورها و شهرها مخصوصا جهان سوم را در قرن بیستم مورد چالش قرار داده است رشد سریع شهرنشینی می باشد که در پیامد این پدیده حاشیه نشینی نقش اصلی را در این کشورها دارد.در این کشورها مجال کافی وتوان مالی لازم برای مقابله با آثار سوء این پدیده نبود و ایجاد سکونتگاههای غیررسمی گسترش زیادی یافت.در کشور ایران که از جمله کشورهای در حال توسعه می باشد رشد نامطلوب شهرها آثار ناگوار و نامطلوبی را بر چهره شهرها تحمیل نموده است که از جمله این آثار ، شکل گیری این سکونتگاهها و مشکلات و معضلات ناشی از آن می باشد.بسیاری از سکونتگاههای غیررسمی در شهرها سرمنشاء بروز انواع معضلات اجتماعی هستند و تاکنون دیدگاهها و نظراتمتفاوتی برای برخورد با این معضل ارائه شده است که هم بر ساختار کالبدی محلات می پردازد و هم بر ساختار اجتماعی،بدیهی است که با شناخت دقیق و مناسب ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی این بافتها می توان با ارائه آلترناتیوهای مناسب برای حل این مشکلات تلاش نمود و شرایط مناسب را بر این محلات حاکم کرد.شهر مرند با داشتن بیش از 031 هزار نفر جمعیت سومین شهر استان آذربایجان شرقی می باشد. روش این تحقیق کتابخانه ای و مشاهدات میدانی می باشد. مشاهدات نشان می دهد درصدی از کالبد شهر را بافت حاشیه ای تشکیل می دهد. این محلات شرایط اجتماعی خاصی را بر پیکره شهر تحمیل کرده اند. برنامه ریزیان باید با ارائه طرحهای مناسب این ضعف راتبدیل به ظرفیت کرده و مشکلات و معضلات این بافت را از پیش روی آن بردارند. از بین بردن و برچیدن این محلات از ریشه نمی تواند به تنهایی راه حل مناسبی برای حل انواع معضلات این محلات باشد فلذا باید با شناخت پارامترهای مختلف در کنار ارائه انواع طرحهای برخورداری مناسب برای مناطق و با کار فرهنگی، توانمندی شهروندان را در این مناطق بالا برد و از بروز انواع معضلات کاست.

توانمند سازی، حاشیه نشینی، مرند