بابک شکوهی راد - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت. ۰۱۳۳۱۱۳۳۱۱۰

شهرنشینی یکی از مهمترین پدیده های عصر حاضر است. تا جائیکه صحبت از انقلاب شهری در دنیا می شود. در ایران تحول شهرنشینی بسیار شتابان و سریع بوده است. متوسط رشد شهرنشینی در دوره مورد بررسی4/4درصد بوده است در حالیکه رشد تولید ناخالص داخلی در همین دوره1/4 بوده است. از سوی دیگر یک قانون ساده جامعه شناختی می گوید هر تحول و تغییر خارج از قاعده و سازمانی منجر به پیامدهای ناخواسته بسیاری می شود. الگوی توسعه شهری در ایران الگوی تسلط تک شهری ونیز تمرکز گرایانه بوده است. در سه چهار دهه اخیر ایران چندین بوم مختلف را پشت سر گذاشته از آن جمله بوم نفت، بومشهرنشینی و بوم زایشهای بسیار جمعیت . در چنین شرایطی شهرنشینی با پیامدهای بسیاری همراه خواهد بود از جمله توزیع بیعدالتی، گسترش آسیبهای اجتماعی و ناهمگونی فزاینده اجتماعی و کمک به گسترش انواع بحرانهای اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی. با توجه به آنچه که عنوان شد، رشد و توسعه شهر زاهدان که از تشکیل هسته اولیه آن کمتر از 08 سال می گذرد،آنچنان چشم گیر بوده که علاوه بر اهمیت استراتژیکی و ژئوپولوتیکی آن که مد نظر دولتمردان بوده و هست، توجه برنامه ریزان را به خود جلب نموده است این رشد و توسعه درجهات مختلف فیزیکی و جمعیتی به طور بارزی به چشم می خورد به طوری که جمعیت زاهدان در طی سالهای 5331 تا 5308 از 59471 نفر به 140005 نفر رسیده و متوسط رشد8/27درصد طی این سالها به خود اختصاص داده است . از طرف مساحت شهر نیز به طرز بسیار فزاینده ای تحول یافته است و از 4% کیلومتر مربع در هسته اولیه سال 5383 به %48/4 کیلومتر مربع در هنگام تهیه طرح جامع در سال 5351 رسید و طبق برنامه طرح جامع این مساحت باید به 54 کیلومترمربع برسد با بررسی ویژگیهای طبیعی شهر زاهدان کمرنگ بودن نقش عوامل درون زای محیطی برای ما روشن شدو لذا یافتنعوامل برون زا در تکوین و تکامل شهر را آغاز نموده ایم، که در یک نتیجه گیری کلی و نهایی می توانیم بگوئیم که شهر نشینی زاهدان نسبت به شهر نشینی نیمه شرقی کشور فاقد سیر تاریخی و تکاملی است و پدیده جدیدی محسوب می شود و با توجه به این مسئله میتوان رشد شتابان آن را ناشی از عوامل برون زا از جمله سیاستهای کلان دولت در برنامه ریزی توسعه از بالا و سیاست قطب رشد دانست

شهرنشینی،پیامدهای شهرنشینی،توسعه انسانی،عوامل درون زا،عوامل برون زا ، مشارکت، زاهدان