شفق توکلی - کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت
نیما ولی بیگ - دکترای مرمت و احیا بنا های تاریخی، استادیار، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت

در گذشته، یکی از اصول طراحی معماری، در نظر گرفتن شرایط محیطی و اقلیمی بوده است. شرایط خاص آب و هوایی مناطق مختلف، منجر به خلق عناصر کالبدی ویژهای در ارتباط با فضای معماری شده است. بادگیر از عناصر کالبدی بومی معماری ایران میباشد که معمار سنتی در جهت تهویهی مطبوع و بهبود شرایط زیستی انسان، آنرا ساخته است. امروزه فرم و تکنیک ساخت الگوهای بومی چون بادگیر به دست فراموشی سپرده شده که با شناخت گونههای مختلف آنها، میتوان گامی مهم در جهت حفظ و تداوم این دستاورد مهم ایرانیان برداشت. دانش هندسه تاثیر مستقیم و موثر در گونهشناسی فرمی و تکنیک ساخت بادگیرهای بخش ماهان استان کرمان دارد. تاکنون کمتر پژوهشی را میتوان یافت که عامل هندسه را در گونههای اجزای بادگیرهای گسترهی ماهان مورد واکاوی قرار داده باشد. این مقاله برای نخستین بار به بررسی فرم هندسی اجزای ساخت بادگیرهای بخش ماهان پرداخته است. روش انتخابی این تحقیق، توصیفی - تحلیلی که بر اساس مطالعات کتابخانهای، میدانی و ترسیمی، فرمهای گوناگون بادگیرهای حوزهی مورد مطالعه بررسی و ترسیم گشته است. این نوشتار سعی بر آن دارد تا دانش نهفته شدهی استادکاران و معماران گذشته را در طراحی عناصر کالبدی بومی- اقلیمی چون بادگیر آشکار سازد. بر اساس یافته های به دست آمده از این جستار مشخص گردید، بادگیرهای گسترهی ماهان از لحاظ فرمی، ساختارهای گوناگونی دارند. عامل هندسه به شکل مستقیم در شکل پلان، ارتفاع، تزیینات و تیغههای بادگیرهای بخش ماهان موثر است. همچنین معمار ایرانی با هوش و ذکاوت خود آنرا در طراحی و ساخت اجزای بادگیرها به کار برده است

معماری ایرانی، کرمان، ماهان، گونهشناسی، هندسه، بادگیر